Extreem weer in Nederland

Vandaag gaf het KNMI weer een weeralarm af. We hebben te maken met extreem weer boven Nederland dezer dagen. Er zouden plaatselijk zelfs tornado's zijn geweest. Mijn gedachten gaan nu terug naar extreme weerssituaties in het verleden. Het moet in 1967 of 1968 geweest zijn dat we noodweer meemaakten in Katwijk waar onze huisjestent toen stond. Grootvader Johannes Bavelaar (1899-1984) had alvast maar zijn jas aangetrokken en zijn hoed opgezet in de tent. Je kon immers nooit weten? Het zou allemaal uit de hand kunnen lopen. In Tricht spookte het in 1967- er was ook daar een tornado ontstaan. In 1975 beleefden we een hittegolf. Ik zat nog maar net in de zesde klas toen een fotograaf van het Leidsch Dagblad ons op de foto kwam nemen- transpirerend zaten we in de klas in augustus 1975. In 1976 was er opnieuw een heel hete zomer-ook toen was er een hittegolf, het was de zomer waarin we voor het eerst Portoroz bezochten. Extreem weer was er ook in 1983 toen we tijdens ons bezoek aan Wenen van cafetaria naar cafetaria of restaurant liepen om toch maar vooral frisdranken tot ons te kunnen nemen. Echt heel warm! Vanaf de jaren negentig neemt het extreme weer in Nederland door de klimaatverandering toe. Extreme hitte was er onder meer in 1994 en 1995, maar ook de laatste zomers waren na 2000 erg warm en vochtig. De extreme hitte gaat vaak gepaard met enorme regenbuien. Het klimaat is echt aan het veranderen en ook in het buitenland leidt dit vaak tot enorme wateroverlast en overstromingen.

15 jaar geleden viel de moslimenclave Srebrenica

Het is 15 jaar geleden -het was juli 1995- dat de moslimenclave Srebrenica viel. Dutchbat kon niets uitrichten tegen de Servische troepen. 8000 moslimmannen werden door de Serviers vermoord. Joegoslavie viel uiteen in de jaren '90, maar in de jaren '80 -toen wij het land meermaals bezochten- waren de eerste voortekenen van het uiteenvallen van het land reeds merkbaar. De Slovenen vonden dat ze te veel moesten opbrengen voor de volkeren in het zuiden. Tito was in 1980 overleden en kon niet langer dienen als bindende factor in het land. Ik weet nog dat er in alle openbare gelegenheden portretten van Tito hingen in de periode dat wij het land bezochten. Dat was in de periode 1975-1990.

Bezoek aan slot Dillenburg-1 augustus 1982

Op 1 augustus 1982 bezochten we 's middags van 12 tot 13 uur het slot Dillenburg in Duitsland in de deelstaat Hessen. In 1533 werd Willem van Oranje in het slot geboren. Van het oorspronkelijke slot is bijna niets meer over omdat het in 1760 door de Fransen tijdens de Zevenjarige oorlog werd verwoest. Er bestaan nog video-opnamen van ons bezoek aan Dillenburg nu bijna 28 jaar geleden. Ik weet nog dat John erg opzag tegen de klim naar boven, het kon hem allemaal niet zo boeien. Hij was dan ook nog erg jong.

De stand van de economie

Hoe staat Nederland en de wereld er nu economisch voor? In een eerder bericht meldde ik dat we economisch onzekere tijden tegemoet gingen. En inderdaad, er is vooralsnog niet veel reden tot optimisme. Gaan we een double dip tegemoet? De Chinese economie ondergaat momenteel een groeivertraging en ook cijfers uit Amerika over met name de huizenmarkt geven te denken. Het herstel blijft dus in alle opzichten broos en informateur Rosenthal vergeleek de huidige politieke en economische situatie niet voor niets met die in 1935. Toch moeten we onszelf niet de put in praten. Nederland is nog altijd een rijk land en ook uit deze crisis zullen we wel weer komen. Maar de tekenen zijn toch ongunstig momenteel. We zijn echt in de economische winter beland en die kan nog wel even duren. De aandelenmarkten doen het nog altijd slecht. En als we dr. Roubini (dr. Doom) mogen geloven zal dat nog wel even zo blijven. Noodzakelijke bezuinigingen die het nieuwe kabinet zal doorvoeren, kunnen drukkend werken op de economische groei in ons land.En we zijn en blijven afhankelijk van de wereldeconomie. En die blijft onzeker. Reden tot zorg blijft er dus zeker.

Betty van den Bos deed zwemproef in februari 1963

In de Nieuwe Leidsche Courant van maart 1963 lezen we over het feit dat een aantal leerlingen van de meisjesvakschool aan het Rapenburg de zwemproef in de Overdekte heeft gedaan. Dat moet eind februari 1963 geweest zijn. Tot die leerlingen behoorde ook Betty van den Bos(1949), jongste telg van Denijs van den Bos(1918-1988) en Jansje Schaft (1919-2007). Riny Bosch, Marga Kins, Ria v/d Mark en Marieke Schrier waren enkele van haar klasgenootjes. Ik heb Betty over deze vondst in het krantenarchief ingelicht. Ze vertelde Riny Bosch nog af en toe te zien. Weer een stukje familiegeschiedenis nader belicht dus!

De 19e eeuwse familiegeschiedenis (2)

Vandaag keren we terug naar de 19e eeuwse geschiedenis van onze familie. In Holland was in de Franse tijd ongeveer 15% van de bevolking afhankelijk van de bedeling. De koopkracht van de mensen die nog werk hadden, daalde aanmerkelijk. In Leiden moest maar liefst tweederde van de bevolking een beroep doen op de bedeling. Het ligt voor de hand aan te nemen dat ook onze familie de gevolgen van die ontwikkeling in de samenleving heeft moeten ervaren. Ook in demografisch opzicht verging het de familie slecht.De in 1801 geboren Jan van den Bos overleed na een maand. Hendrik kwam in 1805 ter wereld, maar werd niet ouder dan twee jaar. Tweelingbroer Jan Willem Frederik werd in januari 1808 geboren, maar overleed al op 3-jarige leeftijd. De in augustus 1806 geboren dochter Adriana ging in juli 1807 heen, nog voor haar eerste verjaardag. Vader Jan van den Bos was wever in die tijd, zijn vrouw Maria Taverne was spinster. Ze woonden aan de Uiterste gracht. Dochter Lena van den Bos overleed op 17 december 1812. Die ochtend zijn om 11 uur vader Jan (toen 42 jaar) en Jacobus Wassenaar, zijn zwager, aangifte gaan doen van het overlijden van Lena. Zij overleed om 2 uur 's nachts. Dochtertje Adriana overleed op 3 februari 1813 om half vijf 's ochtends.

Overlijden Suzanna van den Bos-van Royen

In september 1932 ging na een langdurig ziekbed onze betovergrootmoeder Suzanna van Royen heen. Op 4 november van dat jaar verscheen de volgende advertentie in het Leidsch dagblad:'Allen die van hun belangstelling deden blijken tijdens de ziekte en na het overlijden van onze lieve moeder Suzanna van Royen, wed. van den heer D. van den Bos betuigen wij onzen hartelijken dank. Inzonderheid aan den Weled. Zeergel. Heer Dr. Seret en de zusters van het St. Eliz. Ziekenhuis. Namens de familie, J.D. van den Bos, 4 november 1932.

Mijn lagere schooltijd (1970-1976)

Van 11 augustus 1970 tot en met 23 juni 1976 zat ik op de lagere school, de Prinses Beatrixschool aan de Morsweg 188 te Leiden. Achteraf waren dat zeer gelukkige jaren voor mij. Ik leefde evenwel in een nog tamelijk kleine wereld toen, volgde het wereldnieuws en de Nederlandse politiek -zeker tot 1974- nog nauwelijks. Mijn herinneringen aan die tijd zijn dus mogelijk wel gekleurd, de boze buitenwereld was nog nauwelijks doorgedrongen. Het was een tamelijk zorgeloze tijd. Van de Nederlandse politiek werd ik me bewust ten tijde van het kabinet-Den Uyl, maar dan met name in de laatste fase van dat kabinet. Met mijn vader keek ik naar uitzendingen van Hollands Spoor-contact met de ruggegraat van het vaderland. Dat was rond 1976-1977. Ik herinner me de lange kabinetsformatie van 1977 met hoofdrolspelers als Den Uyl, Van Agt en Ed van Thijn. Voor wat betreft mijn lagere schooltijd: die was in juni 1976 ten einde. Mijn lagere schooltijd viel in de uitlopers van de jaren zestig. Ieder jaar was er een grote avond en soms werd daar in de krant melding van gemaakt. Ik herinner me heel goed nog de grote avond in het voorjaar van 1973 in de Stadsgehoorzaal. In maart 1972 vierden we het 40-jarig bestaan van onze school met alle kinderen. In december 1974 nam Mej. Beks afscheid van de school tijdens een receptie in de Maranathakerk. Wat ik me ook nog goed herinner uit die jaren zijn de treinkapingen. Een van de eerste kapingen speelde zich af in december 1975, ik zat toen in de zesde klas. Het was de kaping bij Wijster. In 1977 waren er weer kapingen, maar toen zat ik al in de brugklas. De boze buitenwereld kwam verraderlijk dichtbij. Mijn kinderjaren vervlogen geleidelijk. En nu kan ik er toch met veel plezier aan terugdenken!

Toestand Nederland vergelijkbaar met die van 1935

De toestand waarin ons land momenteel zowel politiek als economisch verkeert is volgens kabinetsinformateur Rosenthal vergelijkbaar met die van 1935. Net als in 1935 verwees de koningin bij het verstrekken van de informatieopdracht naar 'de moeilijke situatie waarin ons land verkeert'-aldus Rosenthal tijdens zijn persconferentie vandaag. Dat was ten tijde van Colijn.Het politieke landschap is geheel verpulverd. Het is alsof de kiezers een fragmentatiebom hebben gegooid en het politieke midden is afgekalfd. Zeer zorgelijk is de situatie momenteel. Wat staat ons nu te wachten? Ik vraag het me af.

Overlijden Denijs van den Bos(1859-1913)

Op donderdag 2 oktober 1913 verscheen een rouwadvertentie in het Leidsch Dagblad naar aanleiding van het overlijden van onze betovergrootvader Denijs van den Bos (1859-1913). In de advertentie stond destijds te lezen dat hij na een langdurig, smartelijk doch geduldig gedragen lijden op 30 september 1913 overleed. Letterlijk stond er in dit vorige maand hervonden rouwbericht: 'Heden overleed, na een langdurig, doch geduldig lijden tot onze diepe droefheid onze innig geliefde echtgenoot en der kinderen zorgzame vader, behuwd- en grootvader, broeder, behuwdbroeder en oom de Heer Denijs van den Bos, in den ouderdom van bijna 54 jaren.' Hij woonde met zijn vrouw en gezin aan de 4e Binnenvestgracht 72, zo blijkt ook uit het bericht.

De hittegolf van augustus 1975

In augustus 1975 beleefde Nederland een hittegolf. Op 5 augustus verschenen artikelen in de krant, het Leidsch Dagblad, over het zeer zomerse weer. Ook een foto van onze schoolklas, klas 6 van de Prinses Beatrixschool. In het commentaar bij de foto heette het als volgt:'Vandaag zijn de meeste scholen voor lager- en kleuteronderwijs weer begonnen. Gewoon op tijd, ondanks de flinke warmte. Vanochtend hadden de leerlingen van de Prinses Beatrixschool aan de Morsweg het al flink te kwaad, laat staan vanmiddag. Kon je misschien toch beter op een terrasje zitten, zoals bij De Turk aan de Steenstraat.'

De tuinman en de dood

Een Perzisch Edelman:

Van morgen ijlt mijn tuinman, wit van schrik, Mijn woning in: "Heer, Heer, één ogenblik!

Ginds, in de rooshof, snoeide ik loot na loot, Toen keek ik achter mij. Daar stond de Dood.

Ik schrok, en haastte mij langs de andere kant, Maar zag nog juist de dreiging van zijn hand.

Meester, uw paard, en laat mij spoorslags gaan, Voor de avond nog bereik ik Ispahaan!" -

Van middag (lang reeds was hij heengespoed) Heb ik in 't cederpark de Dood ontmoet.

"Waarom," zo vraag ik, want hij wacht en zwijgt, "Hebt gij van morgen vroeg mijn knecht gedreigd?"

Glimlachend antwoordt hij: "Geen dreiging was 't, Waarvoor uw tuinman vlood. Ik was verrast,

Toen 'k 's morgens hier nog stil aan 't werk zag staan, Die 'k 's avonds halen moest in Ispahaan."

P.N. van Eyck

De 19e eeuwse familiegeschiedenis

Voorvader Jan van den Bos, geboren in 1770, was ongeveer 27 jaar toen hij in mei 1797 in ondertrouw ging met een Leidse jongedochter, Maria Taverne. Met haar was hij eind 18e eeuw in contact gekomen. Leiden stond er beroerd voor aan het einde van de 18e eeuw, het begin van de 19e eeuw; De bloeiperiode had de stad reeds lang achter zich. Het inwonertal was flink afgenomen en het ligt voor de hand aan te nemen dat ook Jan en Maria hinder hebben ondervonden van die benarde economische toestand in het Leiden van rond 1800. Kon Jan werk vinden? Konden hij en Maria het rooien in de eerste jaren van hun huwelijk? In 1795 had stadhouder Willem V de wijk genomen naar Engeland. Holland beleefde de Franse tijd. Pas in 1813 zou er een einde komen aan de Franse tijd toen Willem Bilderdijk dichtte:' Het bloed van onze vad'ren, is niet in ons verfranscht, het huppelt door onze aderen, waar 't blijd' oranje glanst.' Jan en Maria kregen een groot aantal kinderen, maar van hun in totaal 12 kinderen overleden er minstens 6 voortijdig. Jan en Maria moeten het in die eerste jaren van de 19e eeuw zwaar gehad hebben om de eindjes aan elkaar te knopen.

Oma Schaft (1894-1973)

Elizabeth Schaft-van Welzen (1894-1973) was mijn overgrootmoeder. Zij was de moeder van onze grootmoeder Jansje van den Bos-Schaft (1919-2007). Oma Schaft was een lieve, moederlijke vrouw. Je was er altijd graag. Ook haar kleinkinderen hadden een goede band met haar. Het was gewoon een lief omaatje. In 1918 trouwde ze met Arie Schaft. Ze gingen toen aan de Vollersgracht wonen, waar ook Jansje geboren werd in januari 1919. Arie Schaft(1893-1980) werkte toen in Den Haag en ging op de fiets naar zijn werk met Oom Willem. Er was een bedstee in de woning aan de Vollersgracht. Er was een wc beneden voor buren en bovenburen. Er was een vierkant gangetje beneden en dan ging je rechtop de steile trap op. Er was geen gas om te koken- zo vertelde de zuster van mijn grootmoeder Rie Laman-Schaft me telefonisch in december 2005. Wel was er een gaskousje voor licht. Omaatje Schaft kookte op petroleumstellen die op de grond stonden. Opoe Schaft, de moeder van Arie Schaft zei dan altijd:'Bet, ga mee met me, want Arie is toch de hele dag weg.' Arie Schaft (1893-1980) verdiende vrij veel in die eerste jaren na de Eerste Wereldoorlog. Hij bracht in die tijd van hoogconjunctuur 22 gulden mee naar huis, een voor die tijd aanzienlijk bedrag. Maar na 1929 werd de economische situatie hopeloos voor Elizabeth en Arie. Ze maakten economisch moeilijke jaren mee in de jaren dertig.

Onze 19e eeuwse familiegeschiedenis

Begin jaren '90 schreef ik het verhaal van onze familie. Ik ruimde in dat verslag een hoofdstukje 'Bekende gezichten' in met de geschiedenis van onze familie in de 20e eeuw. Personen als Denijs van den Bos (1896-1966), Denijs van den Bos (1918-1988) en Arie van den Bos (1945-2007) kwamen hierbij aan bod. De komende tijd echter wil ik meer aandacht gaan besteden aan onze 19e eeuwse familiegeschiedenis met mensen en voorouders als Jan van den Bos (1770-na 1850), Jan van den Bos (1814-1867) en Denijs van den Bos (1859-1913); Ik zal pogen hun levensgeschiedenissen in te bedden in een sociaal-historisch kader. Ook de algemene 19e eeuwse Nederlandse geschiedenis kan ons hierbij nadere inzichten verschaffen. Over de karakters van onze 19e eeuwse Van den Bossen is overigens niet zo heel veel bekend. Bij mijn weten is overgrootvader Denijs van den Bos (1896-1966) nooit uitgebreid over zijn vader geinterviewd. Hij was dan ook pas 17 jaar toen zijn vader overleed en heeft hem dus niet lang meegemaakt. Over de karakters van Jan van den Bos (1770-na 1850) en diens zoon Jan van den Bos (1814-1867) weten we zo goed als niets. Daarover is ons niets overgeleverd. Toch gaan we proberen onze 19e eeuwse familiegeschiedenis enigszins te schilderen en in te kleuren, ook door middel van gegevens over het 19e eeuwse Leiden, de plaats waar de levensgeschiedenissen van onze voorouders in die tijd zich ontvouwden.

Arie van den Bos (1945-2007) 65

Vandaag is het 65 jaar geleden dat onze vader en grootvader Arie van den Bos (1945-2007) werd geboren. Dat gebeurde kort na het einde van de voor Nederland zo droevig verlopen bezettingstijd. Naar uit latere berichten is gebleken zou Arie rond 5 uur 's middags op 15 mei 1945 geboren zijn. Moeder Jansje beviel van haar tweede kind zonder dat haar man Nijs hiervan wist. Hij zou pas eind mei weer in Leiden arriveren. Dat allemaal nu 65 jaar geleden. Helaas moesten we in december 2007 afscheid nemen van onze zo beste vader en opa Aad. Deze dag mocht hij helaas niet meer beleven. Moge hij in vrede rusten!

10 mei 1940: Duitsland valt Nederland binnen

Vandaag, 10 mei 2010, is het precies 70 jaar geleden dat nazi-Duitsland Nederland binnenviel. Dat gebeurde in het holst van de nacht. Koningin Wilhelmina geeft een verklaring uit en richt een 'vlammend protest' tegen deze 'voorbeeldloze schending van de goede trouw en aantasting van wat tussen beschaafde staten behoorlijk is.' Jansje van den Bos (1919-2007) wist ons later te vertellen dat ze op de avond van donderdag 9 mei 1940 met haar verloofde Denijs per fiets naar de dansschool van Mieremet was gegaan. Daar was die avond een dansfeest georganiseerd. Het was die 9e mei prachtig voorjaarsweer geweest en ook de 10e mei 1940 was het schitterend weer. Jansje vertelde later:'Ik was te laat thuis gekomen. Dat was precies de nacht voor de oorlog. Toen kwam ik om half een thuis. We waren wezen dansen bij Mieremet. Toen is het een beetje laat geworden en toen was mijn vader zo kwaad, oh wat was hij kwaad! dat pikte ik niet.'s Nachts om vier uur begonnen ze al te vliegen. Ik heb wel geslapen, een paar uur en toen werden we wakker door vliegtuigen. Dat was je niet gewend. Ik keek uit het wc-raampje. Dat was om vier uur, misschien is het half vijf geweest. Een hele laag van die Messerschmitts!'

De jaren zestig- een inmiddels vervlogen tijd

De jaren zestig- jaren die al zo ver weg lijken, maar toch ook zo bepalend zijn geweest voor de huidige samenleving. Hans Keller heeft in 1977 voor de VPRO-televisie een documentaire gemaakt over de jaren 1948-1978 en dan met name over de jaren zestig. Dat ikzelf me bewust werd -althans later- dat ik in de sixties leefde, merkte ik aan het feit dat mijn moeder me in die eerste jaren van mijn jeugd een 'beatlebaassie' noemde, refererend aan de toentertijd zo populaire Beatles. Het jaar 1966 was het sleuteljaar voor de Nederlandse jaren zestig, met het bouwvakkersoproer, de Telegraafrellen en het Huwelijk van Beatrix en Claus op 10 maart 1966 met de beruchte rookbom. Provo's waren actief in deze tijd in Amsterdam. De jaren zestig, jaren van beginnende democratisering van de samenleving, onder meer met de opkomst van D66 met Hans van Mierlo die eerder dit jaar overleed. De jaren zestig markeerden ook de doorbraak van de televisie in ons land. Met televisie-uitzendingen was in het begin van de jaren vijftig een begin gemaakt, maar pas aan het begin van de jaren zestig werd het een massamedium met uitzendingen als 'Open het Dorp' met Mies Bouwman, de begrafenis van Koningin Wilhelmina in december 1962 en programma's als 'Zo is het toevallig ook nog eens een keer'. Ook politieke uitzendingen werden meer en meer bekeken, waaronder de nachtelijke uitzending van de 'Nacht van Schmelzer' in 1966. In 1967 verhuisden we van de Trompstraat naar de Van der Tasstraat te Leiden. Een nieuwe periode was begonnen. Er is wel eens beweerd dat de jaren zestig tot halverwege de jaren zeventig hebben geduurd. Het kabinet Den Uyl was immers de verwezenlijking van de democratiseringsgolf die in Nederland in de jaren zestig begon. Het was de verbeelding aan de macht. De jaren zestig, een romantische, maar inmiddels vervlogen tijd!

Jansje van den Bos-Schaft en de vooroorlogse vakanties

In 1993 sprak onze grootmoeder Jansje van den Bos-Schaft (1919-2007) over haar vooroorlogse vakanties. Die vakanties waren niet altijd even geslaagd. Zo moet het in 1939 geweest zijn dat ze veertien dagen met de familie Van Dorp naar Noordwijk is geweest.'Neem je badpak maar mee', had mevrouw Van Dorp, de tandartsvrouw, gezegd. Maar onze grootmoeder werd er flink aangezet. Ze moest flink aan de slag en dat badpak heeft ze niet aangehad, zo vertelde ze mij in een video-opname uit 1993. Ze sliep op een klein kamertje in Noordwijk. Ook heeft Jansje in Noordwijkerhout gekampeerd voor de oorlog. Dat is een weekend geweest met grootvader Denijs van den Bos (1918-1988) en Bram Bijl. Er was een aparte afdeling voor jongens en voor meisjes op het kampeerterrein. In het begin van de bezettingstijd maakte ze ook nog al eens fietstochten met de familie Bijl en de familie Sieval-Hooijdonk.

De familie Van den Bos en Katwijk

De familie Van den Bos heeft een speciale band met Katwijk. Vanaf de jaren '50 kampeerde de familie in Katwijk. Op zijn sterfbed heeft grootvader Denijs van den Bos(1918-1988) nog gezegd:'Je kunt beter een tent opzetten in Katwijk.' Maar de band met Katwijk gaat al verder terug.Al in 1909 ging overgrootmoeder Geertruida van den Bos-Nievaart al soms een middag naar Katwijk met de boot van Harland. In de jaren '60 kampeerden wij er. In 1980 maakten we er een duinwandeling, evenals in 1973. In 1967 was ik er voor een wandeling met mijn tante Trudy en de hond Sammie. In juli 1995 maakten mijn moeder en ik een fietstochtje naar Katwijk. We bekeken het kampeerterrein, waar we zulke fijne herinneringen aan hadden. In 2007 vond onze grootmoeder Jansje van den Bos-Schaft (1919-2007) haar laatste rustplaats in Katwijk.