Kerstmis 2010

Het is weer kerstmis, het feest van de geboorte van Jezus, het licht in de duisternis. Gisteren vierden we het kerstfeest in Leiderdorp. Het was een gezellig samenzijn. Eerst was ik nog bij John thuis. Het gezin Van den Bos verhuisde eerder deze week naar een nieuw huis. Het is een mooi huis geworden. We wensen John, Brigitte en de kinderen veel geluk en voorspoed in hun nieuwe onderkomen! Het betekent een nieuw hoofdstuk in hun aller leven. We wensen hen alle goeds toe. En voor alle anderen overigens ook een fijn kerstfeest en alle goeds voor het komende jaar!!

Lena Dieuwertje van den Bos 66

Was het gisteren 3 jaar geleden dat onze zo beste vader Arie van den Bos (1945-2007) overleed, vandaag gedenken we onze moeder die op deze dag 66 jaar geworden zou zijn. We bewaren heel fijne herinneringen aan onze ouders. Ze zijn onvervangbaar. Omdat we zulke goede herinneringen aan hen hebben, kunnen we daarmee ook vooruit voor de toekomst. Goede herinneringen zijn er om te koesteren, we wekken daarmee de doden weer een beetje tot leven. Dat was ook de reden wellicht waarom ik in 1983 geschiedenis ben gaan studeren. Geschiedenis als een manier om je liefde voor de doden te betuigen. Al die voorouders weer tot leven wekken als een manier om de band met het verleden in stand te houden. Toevallig hervond ik gisteren een menulijst van een maaltijd in de Beefeater bij de Tower of London, waar mijn vader, mijn grootvader en ikzelf in januari 1985 hebben gegeten. We kregen the potted spired mete, thikke soupe in bowls, fishes baked with fyne sauce, roasted younge chickyns en Anne Boleyn's baked apple flan. Een middeleeuwse maaltijd.Fijne herinneringen aan een inmiddels voorbije tijd.

De jaren 1890

Hoe verliepen de jaren 1890-1900? De periode van het fin de siecle? Het was een tijd waarin men nog vooruitkeek. Koning Willem III overleed in 1890. Omdat de kleine Wilhelmina nog minderjarig was, trad moeder Emma op als regentes tot de inhuldiging van haar dochter in september 1898. De winter van 1890-1891 is streng. Tussen 1890 en 1894 zou onze betovergrootvader Denijs van den Bos (1859-1913) in Amsterdam als machinist hebben gewerkt. Daar zou hij later zijn stoflongen aan over hebben gehouden. Op 27 oktober 1893 moet het geweest zijn dat Jannetje Isabella van Heusden, zijn moeder, is overleden. Op 15 augustus 1895 wordt Jacobus van den Bos geboren, gevolgd door Denijs van den Bos, onze overgrootvader. Hij kwam op 16 september 1896 ter wereld. Overgrootmoeder Geertruida Nievaart komt dan tenslotte op 2 februari 1899 ter wereld. De twintigste eeuw kan dan beginnen.

Het Trianon bioscooptheater en de bioscopen van Leiden

De familie Van den Bos heeft een voorliefde voor film. Onze grootmoeder, Jansje van den Bos-Schaft(1919-2007) ging als kind in de jaren '20 en '30 al vaak naar de bioscoop. Elke gespaarde cent die ze overhield besteedde ze aan bioscoopbezoek. Ze hield van film en bracht haar voorliefde voor film over op haar dochters en zoon. Onze vader, Arie van den Bos (1945-2007) had een voorliefde voor met name westerns. Hij zag ook de meeste James Bond-films. Aan het einde van zijn leven keek hij op televisie naar de serie 'The Soprano's'-maffia-films vond ie mooi. Ook 'The Godfather' -reeks waren films die hij meer dan eens heeft gezien. Zijn voorliefde voor film bracht hij later weer over op zijn zoons. Vooral mijn broer John is een echte filmliefhebber. John heeft ook van 1989 tot 1994 bij de Trianon-bioscoop aan de Breestraat gewerkt. Momenteel wordt de Lido-bioscoop aan de Steenstraat gerenoveerd. Dat moet het Tuschinski van Leiden worden. Leiden kent vanouds overigens al een groot aantal bioscopen. Van onze in 1984 overleden grootvader Johannes Bavelaar (1899-1984) weten we dat er voor de Eerste Wereldoorlog een kleine familiebioscoop aan de Oranjegracht was gevestigd. Het was de familiebioscoop van Van der Helm. In mei 1914 verhuisde het theater van de Oranjegracht naar de Haarlemmerstraat. Vanaf 1938 was dit het Rex-theater. Rond 1919 moet daarnaast het Rembrandtspleintheater zijn ontstaan, het latere Casino en de Camera. In de jaren'20 was de Luxor het beste theater van Leiden. Willy Derby trad daar ook wel op. In 1927 opende de Trianon aan de Breestraat. In 1936 kwam het Trianon-theater in handen van de familie Ortje. De Rex werd vanaf 1940 gerund door Ortje. In de dertiger jaren kwam in het Trianon ook Heintje Davids af en toe optreden. In de oorlogsjaren kon je hier naar voorstellingen met Snip en Snap. Jan Boer kreeg het Trianon -theater in 1994 in handen en John heeft daar toen niet langer meer zijn werk voortgezet. Wat ik me uit die tijd van 1989 tot 1994 overigens ook herinnerde was het feit dat Trianon verbouwd zou worden. De oude Art-Deco-interieurs zouden vervangen worden. Daarover is destijds een televisie-uitzending geweest, waarin ook John te zien was. Vergane glorie was het. De oude ornamenten aan de buitengevel van het Lido wil men nu in oude glorie herstellen. Zo krijgt Leiden zijn eigen Tuschinski. Een nieuwe toekomst gloort!

John Lennon 30 jaar dood

Het is vandaag 30 jaar geleden dat John Lennon in New York City werd vermoord. Lennon werd op 9 oktober 1940 in Liverpool geboren. Hij was dus 40 jaar nog maar toen hij stierf. Lennon neemt in onze familie een bijzondere plaats in. Tijdens de rouwdienst voor onze 13 jaar geleden overleden moeder Lena Dieuwertje van den Bos -Bavelaar (1944-1997) werd het lied 'Imagine' van John Lennon ten gehore gebracht. Dat was op 2 december 1997. Lennon riep op tot vrede en verdraagzaamheid en die begrippen zijn in de hedendaagse wereld ver te zoeken jammer genoeg. John Lennon (1940-1980)- moge hij in vrede rusten!

Colette schenkt leven aan gezonde zoon Lev

Positief nieuws! Ons nichtje Colette heeft op de avond van 2 december 2010 het leven geschonken aan een gezonde zoon. Zijn naam is Lev, een Russische naam. We feliciteren de familie met de geboorte van dit jonge leven, wensen Colette van harte geluk met haar zoon, ook Herman, Cindy en Trudy en Gerard van harte gelukgewenst! Lev wensen we veel geluk en voorspoed in zijn leven!!!De geboorte van Lev betekent nieuwe hoop voor onze familie. Het is mooi dat Trudy nu grootmoeder is geworden. Nogmaals van harte gelukgewenst!!!

De jaren 1880

En weer gaan we terug naar de 19e eeuw. Dit keer naar de jaren 1880. De in 1859 geboren Denijs van den Bos komt waarschijnlijk eind jaren 1870 in contact met een zekere Suzanna van Royen met wie hij op 30 november 1881 in het huwelijk treedt. Dat gebeurt om 10 uur 's ochtends. In 1882 wordt dochter Jannetje Isabella geboren. Het jaar 1883 kent een natte winter.In december 1884 wordt dochter Pieternelletje van den Bos geboren uit dit huwelijk. Vader Denijs is dan ijzergieter. De zomer van 1884 is overigens zonnig. Historicus Auke van der Woud heeft een boek geschreven over het leven aan het einde van de 19e eeuw; Voor bijna 2 miljoen van de 5 miljoen Nederlanders was het leven aan het einde van de 19e eeuw een grote ellende. Het boek heet 'Koninkrijk vol sloppen. Achterbuurten en vuil in de 19e eeuw.' Met zijn zessen of achten leefde men destijds op knap 25 m2. Er was vuiligheid, goorheid, troep, stank en het leven was uitzichtloos. Vanaf 1870 was er een grote trek naar de steden in Nederland. Steden werkten als een magneet op de bevolking. Riolering was er nauwelijks. Op 28 april 1886 overleed mede door dergelijke slechte omstandigheden wellicht Jannetje Isabella van den Bos, 3 jaar oud. In 1887 zijn er anti-socialisten rellen. Op 7 mei 1888 wordt een tweede Jannetje Isabella geboren. Zij overleeft wel.

De jaren 1870

Vandaag neem ik u mee terug naar de jaren 1870, 100 jaar voor de geboorte van mijn broer Johannes Johnny van den Bos (1971); Wat gebeurde er in de jaren 1870 in Nederland en in onze familie? Het was de tijd waarin koning Willem III regeerde. Koning Willem III werd ook wel koning Gorilla genoemd. Willem III was geen gemakkelijk persoon, eerder de schrik van zijn omgeving. En wat gebeurde er binnen onze familie in deze jaren? Op 24 mei 1871 huwde de in 1847 geboren Jan van den Bos met Jansje Kloek. Zijn moeder Jannetje Isabella van den Bos-van Heusden is dan nog in leven en is woonachtig aan de Leidse Waardgracht. Vader Jan van den Bos is in 1867 overleden, Jannetje Isabella is weduwe. 1871 is ook het jaar waarin op 10 november Stanley en Livingstone elkaar ontmoeten in Afrika. 'Dr. Livingstone, I presume?' is een befaamd geworden uitspraak. Verder treedt dan in 1874 een recessie in in ons land. Eind jaren 1870 slaat tevens een agrarische crisis toe. Er heerst een schrijnende armoede in ons land en niet uitgesloten moet worden geacht dat ook onze voorouders hiervan te lijden hadden. De winter van 1878-1879 is een strenge. In november 1874 werd de in 1859 geboren Denijs van den Bos 15 jaar. Zijn vader Jan (1814-1867) is dan al zo'n 7 jaar dood.

De jaren 1860

In de 19e eeuw begon men voor het eerst terug te grijpen op het verleden. Voor die tijd werden vaak oude gebouwen afgebroken. De natie-staat kreeg gestalte en daartoe had men een eigen nationale geschiedenis nodig, een vaderlandse geschiedenis. Teruggrijpen op het verleden is ook wat ik in deze bijdragen doe. Veel van wat er in onze familie gebeurd is in het verleden is in de vergetelheid geraakt. Veel van onze overleden familieleden en voorouders namen kennis over hun leven mee in hun graf. Er zijn bijvoorbeeld geen dagboeken bewaard gebleven van onze 19e eeuwse familieleden en voorouders. Zo vervlogen de gebeurtenissen die zich in bijvoorbeeld 1860 hebben afgespeeld als in een windvlaag in de tijd. Lag de in november 1859 geboren Denijs van den Bos in 1860 in een wieg? Hoe speelde hij als kind aan het begin van de jaren 1860 toen hij 3 of 4 jaar oud was? Dat Denijs overleefde mag opmerkelijk heten. De zuigelingensterfte was ongewoon hoog in deze periode. In 1862 werd zusje Elisabeth geboren. Het gezin Van den Bos woonde toen aan de Leidse Middelste Gracht. De kleine Denijs was toen 2 jaar jong. Voor wat betreft het Nederlandse nieuws was 1860 het jaar waarin de Max Havelaar van Multatuli, pseudoniem van Eduard Douwes Dekker verscheen. Het was een aanklacht tegen het koloniale beleid van koning Willem III die van 1849 tot 1890 regeerde. In 1859 werd de slavernij in Nederlands Indie verboden. In 1863 werd de slavernij in de West verboden. Vader Jan van den Bos, in 1814 geboren, komt op 4 februari 1867 te overlijden. Was de cholera hem noodlottig geworden?

De moord op Kennedy-22 november 1963

Van de week een alleraardigst boekje besteld over de periode rond mijn geboorte, nu bijna 47 jaar geleden. Het boekje gaat over de avond in Nederland waarop president Kennedy van de Verenigde Staten werd vermoord, 22 november 1963. Aan die avond ging een doodgewone ochtend vooraf en een doordeweekse middag. In het boekje valt te lezen dat op de radio Corry Brokken en Frank Sinatra zongen, in de bioscoop draaide West Side Story en in gebouw Treslong in Hillegom werd gerepeteerd voor een televisieshow. Volgens de kalender waren de jaren '60 op 22 november 1963 al begonnen, maar het waren nog niet de jaren zestig die zich zo beeldend in symbolen laten samenvallen: Provo, Hoepla, D66, Vietnam en Woodstock.

Kaasfondue Prinses Beatrixschool april 1972

In april 1972 was er een kaasfondue-avond op de Prinses Beatrixschool. Ook onze moeder was daarbij aanwezig. Op 20 april 1972 stond het volgende bericht in de krant:'Het oudercomite van de Prinses Beatrixschool heeft gisteravond lekker gegeten. Op initiatief van de heer Lankhout, hoofd van de school, werd er door het Nederlands zuivelbureau een kaasfondue georganiseerd. Al eerder was het zuivelbureau op school geweest maar toen om aan de kinderen uit te leggen hoe boter en kaas worden gemaakt. Onder het genot van een glas wijn lieten de 72 aanwezige ouders het zich goed smaken.'

De jaren 1850

Opnieuw gaan we terug naar de 19e eeuw, een revolutionaire eeuw met een grote technologische vooruitgang. In de jaren 1850 werden de accijnzen op levensmiddelen afgeschaft. In algemene zin kan men stellen dat de sterfte afnam. In 1850 werd Willem Frederik van den Bos geboren. We kunnen ons voorstellen dat de vreugde in het gezin groot was. Twee jaar later was er opnieuw grote vreugde toen in 1852 Johannes Frederik ter wereld kwam. Thorbecke is dan premier van ons land. Tussen 1849 en 1853 leidt hij een kabinet dat zijn naam draagt. In 1853/1854 steekt de cholera opnieuw de kop op in ons land. Het jaar 1853 kent een somber en guur voorjaar. In 1855 wordt dan Frederik van den Bos geboren. Het is de tijd waarin de Krimoorlog woedt. Ondanks dat er sprake is van een aantal blijde gebeurtenissen in het bestaan van de familie, waaronder de geboorten van de kleine kinderen, is het bestaan toch zwaar in deze tijd. Dat blijkt eens te meer wanneer aan het eind van de jaren 1850 zoon Johannes Franciscus komt te overlijden. Hij sterft op 11 oktober 1859. Maar kort daarop is er weer blijdschap: op 12 november 1859 wordt om half elf 's ochtends Denijs van den Bos geboren.

De jaren 1840

Hoe zagen de jaren 1840 eruit voor Nederland en de familie Van den Bos? De jaren 1840 waren revolutionaire jaren. Er zat revolutie in de lucht. Er heerste grote armoede in ons land. In 1840 stond het er beroerd voor met de schatkist. Willem I werd opgevolgd door zijn zoon koning Willem II in oktober 1840. In een rapport aan de koning schreef de gouverneur van Noord-Holland de lage levensstandaard toe aan het feit dat de werkgelegenheid op het platteland niet in de pas liep met de groei van de bevolking. Het waren dus alleszins 'zwarte jaren', de jaren 1840. Hoe verging het de familie Van den Bos in die jaren? Op 21 november 1841, een zondag, baart Jannetje Isabella van den Bos-van Heusden een dood kind. Het was haar tweede kind. Spoedig daarna zou ze opnieuw zwanger zijn. Op zaterdag 31 december 1842 kwam zoon Jan van den Bos ter wereld, maar al op 22 februari 1843 kwam het kind te overlijden. Nederland gaat dan gebukt onder een economische crisis-er heerst grote werkloosheid. In 1845 mislukt de aardappeloogst door de aardappelziekte die dat jaar flink huis houdt. In 1846 is er een muizenplaag. Inmiddels was op 22 juni 1844 dochter Jannetje Isabella van den Bos geboren. Op 1 februari 1847 komt opnieuw een Jan van den Bos ter wereld. Wat ging er om in de hoofden van die arme ouders bij zoveel ellende rond de dood van die kleine kinderen? De misgeboorten aan het begin van die droefgeestige jaren 1840? Konden deze mensen zich wel staande houden? Was er hulp? De saamhorigheid moet nog groot geweest zijn in het Nederland van toen. In 1848 kreeg Nederland een nieuwe grondwet-de grondwet van Thorbecke.

De jaren 1830

Vandaag neem ik u weer eens terug naar de jaren 1830. Holland was in 1830 in hoofdzaak protestants. Ook de familie Van den Bos was protestants. De hoofdstroom van de protestanten vond zijn bedding in wat sinds 1816 officieel de Nederlands Hervormde Kerk heette. In 1816 had koning Willem I een 'Algemeen Reglement voor het bestuur van de Hervormde Kerk in het Koninkrijk der Nederlanden' afgekondigd. Leiden telt in 1830 circa 28.000 inwoners, van wie er 15.000 bedeeld werden. Op 25 juni 1832 bereikt de cholera de stranden van de Noordzee, waaronder die van Scheveningen. Hele gezinnen werden uitgeroeid, vooral in de armste wijken. Ons is niet bekend of leden van de familie Van den Bos tot de slachtoffers behoorden. Waarschijnlijk is dit niet. Tegen de winter van 1832 kwam de epidemie tijdelijk tot stilstand, maar in 1833 stak ze opnieuw de kop op. Verder kwam er na 1830 van verschillende kanten meer en meer kritiek op het autocratische bewind van koning Willem I. In de loop van de jaren 1830 vond de in 1814 geboren Jan van den Bos werk als kuiper en kwam hij in contact met Jannetje Isabella van Heusden. Op 11 januari 1838 traden ze in het huwelijk. De vader van de in 1814 geboren Jan van den Bos, de in 1770 geboren Jan, komt in 1839 in de Kaarsemakerstraat te wonen.

Dia-avond Prinses Beatrixschool- 3 september 1975

Op 4 september 1975 verscheen het volgende bericht in de krant. Het betrof de dia-avond in de stadsgehoorzaal naar aanleiding van een dia-wedstrijd dat jaar op onze school. Ik zat toen in de zesde klas:' Kinderen kunnen een bijzondere kijk op het verleden (en heden) hebben. Dat bleek gisteravond in een volle Stadsgehoorzaal, waar bijna 250 Leidse scholiertjes van de zesde klassen van een aantal lagere scholen met hun ouders en leerkrachten bijeen waren om hun 'kijk' op de een of andere manier verzilverd te zien. Onder auspicien van de Rijksdienst Monumentenzorg en de provinciale comite's M75 werd namelijk onder het motto 'Kijk dit moet blijven' een landelijke dia/fotowedstrijd gehouden in 17 Nederlandse steden die bij het Monumentenjaar zijn betrokken. Ruim 5000 scholieren deden daaraan mee, waarvan in Leiden rond de 240. Vorige week kregen de kinderen een camera met diafilm in bruikleen en de plaatselijke fotohandel in Leiden en Leiderdorp gaf instructie.' Ik weet nog dat ik er in die augustusmaand 1975 met de camera op uit ging en onder meer naar de Lakenhal ben getogen om daar delen van de buitengevel op de gevoelige plaat vast te leggen. Met mijn ouders ben ik naar Koudekerk gegaan. Ook daar maakte ik mooie plaatjes.

De huidige crisis

Soms is het erg verleidelijk historische parallellen te trekken. Onze huidige tijd zou volgens sommigen sterk doen denken aan de crisis van de jaren '30. Immers, net als toen staat ons democratisch bestel (lees: de oude politiek) onder druk, is er een politieke crisis en hebben we net als in 1929 op de beurs een Krach gezien. Het nationalisme (lees: Wilders en zijn PVV)steekt opnieuw de kop op en in de islamitische wereld is sprake van fundamentalisme. Een van de oorzaken voor de huidige toestand is gelegen in de aanval op de WTC-gebouwen in september 2001, al ligt de diepere oorsprong van de onvrede van de Nederlanders in de multiculturele samenleving, de armoede in de achterstandswijken en in de overconsumptie aan de andere kant. Waren het in de jaren '30 onze joodse medeburgers die de schuld van de crisis in de schoenen geschoven kregen, nu zijn het moslims en allochtonen die als zondebok worden gezien. Natuurlijk gaat deze vergelijking niet in alle opzichten op, toch lijkt me er een kern van waarheid in te zitten. Te meer daar nu net als in de jaren '30 zich op het economisch wereldtoneel opnieuw een valuta-oorlog lijkt te gaan voordoen. Protectionisme is wat de klok lijkt te gaan slaan. Landen als Japan en Brazilie willen hun munt manipuleren, zelfs devalueren om op korte termijn economisch voordeel te behalen. De euro wordt in verhouding daardoor duurder en dit verzwakt onze concurrentiepositie. In 1934 werd de dollar gedevalueerd. David Barnouw van het NIOD heeft verklaard dat onze huidige tijd slechts ten dele valt te vergelijken met de jaren '30. Dat mag waar zijn, de geschiedenis herhaalt zich nooit op een volkomen identieke manier. Maar toch is waakzaamheid geboden. Net als toen is er sociale,politieke en financieel-economische instabiliteit. We leven inmiddels in een politiek sterk gepolariseerd land,oude stellingen worden opnieuw betrokken en de oude links-rechts tegenstelling lijkt men terug te willen in de nieuwsrubrieken.Het politieke midden komt steeds verder onder druk te staan. En voor politieke stabiliteit hebben we nu eenmaal een sterk midden nodig.

Dierendag 2010

Vandaag is het 4 oktober 2010. Werelddierendag. Onze familie is erg begaan met dieren. Dieren zijn trouw. Grootmoeder Jansje van den Bos noemde ik als kind Oma Pluis, omdat ze in de jaren '60 een kat had die Pluis heette. Later had ze de kat Moppie. Onze grootmoeder is van kindsbeen af tot haar dood een groot dierenliefhebster geweest. Jarenlang was ze lid van de dierenbescherming. Als ze op televisie beelden zag van zeehondjes die doodgeknuppeld werden, zapte ze snel weg. Ze kon het leed van dieren niet aanzien. Ook fulmineerde ze fel tegen het fenomeen van de stierengevechten in Spanje. Ook onze moeder Lena Dieuwertje van den Bos hield enorm veel van met name katten.'Als je later groot bent, begin je maar een dierenasiel,' kreeg ze meer dan eens als kind te horen. In de jaren '60 kregen we de kat Mimi. Die overleed in 1980. We hebben dit dier in onze voortuin begraven destijds. In 1983 kregen we Nouschka, een lief dier dat in 1992 overleed. Verder hadden we destijds aanloop van de katers Kwast en Floor. Ook de kater Gijs, een heel bange kater, was kind aan huis. John en Brigitte zijn ook echte dierenvrienden. Triest dat dit jaar de katten Charlie en Bikkel kwamen te overlijden. Bikkel ligt inmiddels in de tuin van het nieuwe huis begraven.

Afscheid van juffrouw Beks in december 1974

In augustus 1974 kwam ik in de vijfde klas van de lagere school. Niet lang daarna moesten we afscheid nemen van onze juf die wegens gezondheidsklachten de Beatrixschool verliet. In december 1974 stond het volgende in de krant te lezen:' Mej. B. A. Beks heeft gisteravond (16-12-1974) met een zeer druk bezette receptie afscheid genomen van de Prinses Beatrixschool aan de Morsweg. Zij is daar 30 jaar onderwijzeres geweest. Tel je haar jaren in Vlagtwedde (Fr.) en Berlikum (Fr.) mee dan heeft zij bijna 45 jaar voor de klas gestaan.'Een hele prestatie' aldus een der leden van de oudercommissie.'Want de jaren in het onderwijs moet je rangschikken als Indische jaren.' Maar het was kennelijk toch niet voldoende voor een koninklijk lintje, want dat ontbrak.

De Grote Avond-november 1971

In november 1971, ik zat toen in de tweede klas, was er weer een grote avond van school. In de krant stond die maand te lezen:' In een overvolle Maranathakerk hield de Prinses Beatrixschool haar jaarlijkse grote avond. Na de samenzang en de opening brachten de diverse klassen een paar liedjes of een toneelstukje. De eerste klas wekte met 'Roodkapje' vertedering. Klas 2 en 3 brachten de zaal aan het zingen met 'De Beatrixschool is hupsakee' en liedjes uit 'Kun je zingen, zing dan mee.' Na de pauze bespeelde Gerrie Blok zijn accordeon, waarna klas 4 'Narretje Notedop' opvoerde. 'Ridder Koenraad' uit klas 5 was ziek, maar speelde zijn rol toch met verve. Klas 6 tenslotte hield iedereen in spanning over een verborgen bom. Zelfs een speurhond werd ten tonele gevoerd. Na het danklied startte een koekactie waarvan de opbrengst evenals die van de verloting bestemd is voor de aanschaf van een nieuwe emailleeroven.'

Prinsjesdag

A.s dinsdag is het weer Prinsjesdag, de derde dinsdag van september. Tradities bieden houvast in onzekere en woelige tijden. Prinsjesdag is zo'n traditie. Prinsjesdag is vanaf omstreeks 1925 jaarlijks op film vastgelegd. Wie die films achter elkaar afspeelt, ziet een perfecte tijdmachine functioneren , al verandert de inhoud van de beelden nauwelijks. Alleen de personages worden ouder, dan weer jonger. De beelduitsneden blijven veelal gelijk, camerastandpunten wisselen nauwelijks. Dinsdag is het weer zover. Het speelt zich allemaal af in Den Haag, de stad die ook wij vaak bezochten. In 1977 bezochten we er het Mauritshuis en het postmuseum, in 1980 was ik er met de schoolklas om het museum voor het onderwijs te bezoeken. In 1986 was ik voor studie in het Algemeen Rijksarchief en in 1989 was ik met mijn moeder een dagje in Den Haag. In 2006 bezocht ik de Tweede Kamer. Den Haag; de koningin leest er dinsdag weer de troonrede en spreekt de kabinetsplannen voor het komende jaar uit. Hoe staat ons land er momenteel voor? Ons land en de wereld verkeren in crisis. Het betreft een economische en politieke crisis. Er zijn oorlogen en het klimaat verkeert in crisis. Maar er was van de week een lichtpuntje: minder mensen in de wereld lijden honger. Ben benieuwd wat Beatrix dinsdag te zeggen heeft.

De jaren '40: Bezetting, politionele acties en inhuldiging van Juliana

De kleine en de grote geschiedenis grijpen in elkaar. Onze persoonlijke familiegeschiedenis verweef ik veelal met de grote nationale - of wereldgeschiedenis. Je kunt de geschiedenis namelijk zowel op macro- als op micro-niveau bestuderen. Grote en kleine gebeurtenissen vormen immers de totale geschiedenis? Het is maar hoe je naar de geschiedenis kijkt. Er zijn nu eenmaal altijd zowel overzichtsstudies als detailstudies, beide hebben een eigen intrinsieke waarde. Waren de jaren'30 de jaren van Colijn, Mussert en Louis Davids -de radio nam een hoge vlucht-, de jaren '40 werden grotendeels bepaald door de Duitse inval op 10 mei 1940. In 1940 kwam er aan het tijdperk een einde dat rond de Eerste Wereldoorlog was begonnen. De bezettingsjaren waren begonnen, er was distributie, mensen kregen te maken met schaarste en uiteindelijk met een Hongerwinter in 1944-1945. Ook de familie Van den Bos had ermee te maken. Na de oorlog waren er dan nog de politionele acties in 1947 en 1948, Koos van den Bos was ook als militair in Indie. In 1939 waren Jansje Schaft en Denijs van den Bos verloofd. Ze kregen voor hun verloving onder meer een schilderij dat na het overlijden van Anton Hoogervorst in augustus 2010 weer boven water kwam. Op 5 augustus 1942 trouwden onze grootouders. In februari 1943 werd oudste dochter Trudy geboren. Op 15 maart 1943 werden alle radiotoestellen verbeurd verklaard om het luisteren naar Radio Oranje tegen te gaan. In mei 1945, net na de bevrijding, werd zoon Arie geboren, gevolgd door Janny in november 1946 en Betty in oktober 1949. Gerbrandy was premier van 1940 tot 1945. Hij leidde de regering in ballingschap in Londen. Hij richtte zich op de totale ondergang van de krachten van het kwaad. Na de oorlog werd Schermerhorn premier. Hij was dat van 1945 tot 1946. Daarna kwam Beel van 1946 tot 1948 om te worden opgevolgd door Drees die van 1948 tot 1958 premier was. In 1948 gaat het jonge gezin Van den Bos in de Kersenstraat wonen. Juliana wordt koningin en een nieuwe toekomst ligt open. De gezellige, huiselijke jaren '50 heeft het gezin dan nog voor de boeg.

De jaren '30: Colijn, crisis, Jordaanoproer en huwelijk van Juliana en Bernhard

De jaren '30 waren een tijd van crisis, ook voor de familie Van den Bos. Zo goed en zo kwaad als het ging verdiende vader Denijs van den Bos (1896-1966) zijn inkomen in de groenten- en fruithandel, maar heel breed had het grote gezin het niet in deze overigens voor zeer velen wel erg schrale jaren. Werkloos is vader Denijs echter niet geweest. Na de financiele crisis van 1920, die vergelijkbaar was met die van 1873, volgde de financieel-economische crisis van 1929.Fasseur schrijft in zijn Wilhelmina-biografie dat 'de wereldwijde economische crisis en het vraagstuk van een sluitende begroting, de gezagshandhaving en de werkloosheidsbestrijding de Nederlandse binnenlandse politiek beheersten in de jaren '30.' Van 1929 tot 1933 leidde Ruys de Beerenbrouck een extra-parlementair kabinet, daarna was Colijn tot 1939 premier. Het was de tijd waarin de muiterij op het pantserschip 'De Zeven Provincien' plaatsvond. In 1934 vond er een oproer in de Jordaan plaats. De parlementaire malaise ging vergezeld van een economische. Een samenhang ontbrak niet. Voor de familie Van den Bos begonnen de jaren'30 droevig door het overlijden van Suzanna van den Bos-van Royen in 1932. Zij was langdurig ziek geweest. In april 1934 verliet onze grootvader Denijs van den Bos (1918-1988) de in 1883 opgerichte ambachtsschool, Haagweg 4 te Leiden. Hij trad toen in dienst bij de firma Ideco aan de Breestraat. Na in 1935 gewerkt te hebben bij een bedrijf voor meubelfournituren in Voorschoten, keerde hij in 1936 bij Ideco terug. In januari 1937 treden prinses Juliana en prins Bernhard in het huwelijk- een lichtpuntje in deze duistere crisisjaren.Op 12 april 1937- zijn zuster Coby was inmiddels geboren- begon de 19-jarige Denijs zijn werk als elektrisch lasser. Eind jaren dertig maakte hij kennis met Jansje Schaft. Zij was op 5 januari 1919 geboren. Het is opmerkelijk dat Denijs toch nog zo veel mogelijk aan werk is kunnen komen. De crisis sneed diep in, zo blijkt ook uit de mededeling van oud-minister Verschuur die op 21 juni 1936 duidelijk maakte:' Er is een orkaan met demonisch geweld over het huis onzer welvaart losgebroken; geen verdieping bleef onbeschadigd, geen vertrek ongeschonden. Ja, dat was welstand wat wij tot 1929 genoten. Zelfs toen waren er klachten. Thans schamen wij ons daarvoor. Indien wij ooit weer tot welvaart komen, dan zal zij toch een heel ander beeld vertonen dan die van voor de crisis. Wij moeten door een proces heen van verandering.'

De 'roaring twenties': Belgische kwestie,Vlootwet en gezantschap bij het Vaticaan

De jaren twintig of 'the roaring twenties' waren een tot de verbeelding sprekend decennium. In Duitsland stonden deze jaren bekend als 'Die goldenen Zwanziger', jaren waarin het culturele leven bloeide en er flink gefeest werd, al gold dat met name voor de jaren 1924-1929, begin jaren twintig ging Duitsland immer gebukt onder een gierende hyperinflatie en grote economische problemen? Charles Ruys de Beerenbrouck bleef Neerlands premier tot 1925. Colijn werd vervolgens voor de eerste maal premier in 1925. Hij bleef dat tot 1926 om te worden opgevolgd door De Geer. Deze was voor de eerste maal premier tussen 1926 en 1929. In 1923 viert Wilhelmina haar zilveren regeringsjubileum. Het gezin Van den Bos breidt zich uit en men verhuist naar een woning aan de Parkstraat. Na de geboorte van oudste zoon Denijs in maart 1918 worden aan het begin van de jaren twintig Annie, Suse en Truus geboren. Koos dient zich aan in 1925 en in 1929 volgt nog Jacques. Prof. Fasseur schrijft in zijn Wilhelmina-biografie:'De eerste naoorlogse jaren, tot 1921, waren een tijd van hoogconjunctuur. Daarna was tot circa 1925 een economische inzinking gevolgd. Een nieuwe economische opleving en tijd van voorspoed smoorden in de grote wereldcrisis. Verder in het boek schrijft hij: 'In de jaren '20 beheersten de Belgische kwestie, de Vlootwet, de sanering van de staatsfinancien en het gezantschap bij het Vaticaan de Nederlandse binnenlandse politiek.'

De jaren 1910-1920

De jaren 1910-1920 waren eveneens weer veelbewogen jaren voor zowel Nederland als de familie Van den Bos. In 1913, het kroonjaar waarin herdacht werd dat Nederland een eeuw opnieuw onafhankelijk was en de onafhankelijkheidsfeesten werden gevierd, overleed onze betovergrootvader Denijs van den Bos (1859-1913). Hij was al een poos ziek geweest. Cort van der Linden werd premier in 1913.Er is een recessie in 1913. In 1914 brak de Grote Oorlog uit. Nederland was neutraal en bleef buiten oorlog. Er is een grote storm op 28 en 29 december 1914.In 1917 huwden Denijs van den Bos (1896-1966) en Geertruida Nievaart (1899-1992), onze overgrootouders. Na hun huwelijk trekken ze in bij de moeder van Denijs van den Bos aan de Binnenvestgracht. Nederland kreeg een nieuwe grondwet en in veel steden kwam het tot hongeroproer. In 1918 tenslotte eindigt de Eerste Wereldoorlog en Charles Ruys de Beerenbrouck wordt premier.De wereld krijgt te maken met een griepepidemie: de Spaanse griep.

De jaren 1900-1910

Naast de aandacht die ik nog verder zal besteden aan de jaren 1800-1900 en onze familiegeschiedenis begin ik vandaag een serie overzichten over de jaren 1900-1950. Vandaag staat het eerste decennium van de 20e eeuw centraal. Denijs van den Bos(1896-1966), onze overgrootvader, was 3 jaar toen het jaar 1900 begon. In de 19e eeuw was Nederland nog een liberaal land, het was een standenmaatschappij. In 1901 trad evenwel het kabinet-Kuyper aan, een anti-revolutionaire toekomst diende zich aan. Kuyper kreeg te maken met onrust in het land. In 1903 waren er de spoorwegstakingen. Deze spoorwegstakingen wekten bij de nette burgerij veel revolutievrees. De verkiezingen van 1905 betekenden een nederlaag voor rechts. De liberale Unie was de grote winnaar van de verkiezingen. Het kabinet-De Meester trad aan. De Meester was een liberaal in hart en nieren. Hij had een grote financiele kennis, maar was wel wat kleurloos. In 1908 tenslotte werd Heemskerk premier. Hij was een anti-revolutionair met veel levensvreugde. Premier bleef hij tot 1913. Voor wat betreft de familiegeschiedenis: Op 25 november 1900 werd Abraham, de broer van onze overgrootvader geboren. Denijs van den Bos, zijn vader, is koopman in 1900, hij dreef een water-en-vuur-winkeltje aan het begin van de 20e eeuw. Op 20 december 1905 huwt dochter Petronella van den Bos met Jacobus Kanbier en op 21 juli 1909 huwt tenslotte Jannetje van den Bos, een andere dochter van Denijs van den Bos en Suzanna van Royen. Zo bezien waren het alleszins rustige en ook feestelijke jaren voor de familie Van den Bos zo aan het begin van de 20e eeuw.

De jaren 2000:Fortuyn, Van Gogh en de opmars van Wilders

De jaren 2000-2010 waren turbulente jaren. De onrust in de wereld nam toe en ook was er een aantal grote natuurrampen, zoals de tsunami van eind 2004. Ook Nederland beleefde turbulente tijden. In 2002 werd Pim Fortuyn vermoord en sindsdien zijn de Nederlandse kiezers op drift. In november 2004 werd de Nederlandse cineast Theo van Gogh vermoord. Bevolkingsgroepen kwamen tegenover elkaar te staan. Balkenende, premier sinds 2002, probeerde de zaak te sussen. In 2010-zo laat het zich aanzien-zal er een einde komen aan zijn premierschap. In 2007 trad een kabinet van CDA, PvdA en CU aan, aan dit kabinet kwam in het begin van 2010 een einde door de kwestie -Uruzgan. Wilders trad meer en meer op de voorgrond.In persoonlijk opzicht beleefden we ook veelbewogen jaren. In 2004 huwde onze vader met Cornelia Jansen, John trad in het huwelijk met Brigitte Vlieland. Suus (2003) en Tim (2005) werden geboren. Zij brachten nieuwe vreugde in ons leven. Eind 2007 moesten we helaas wel definitief afscheid nemen van onze zo beste vader en opa Aad. Hij mocht slechts 62 jaar worden, veel te jong ging hij heen. Diep bedroefd waren we door zijn overlijden. Gelukkig bewaren we heel fijne en mooie herinneringen aan onze beide ouders. Daar kunnen we jaren mee vooruit.

Bezoek aan grootouders Van den Bos in Ootmarsum:mei 1986

In mei 1986 waren grootouders Van den Bos in Ootmarsum. Ze logeerden toen in hotel De Kuiperberg. Wij bezochten hen daar toen.Het was de tijd van de verkiezingscampagne 1986 die grotendeels ging tussen Den Uyl/Kok en Lubbers. Lubbers won toen uiteindelijk de verkiezingen. Grootouders Van den Bos waren voor een korte vakantie in Ootmarsum. Ze maakten toen ook dagtochten naar Duitsland. Ootmarsum heeft een oud, schilderachtig stadscentrum. Het ligt in Twente, Overijssel. De Spanjaarden werden in 1597 door Maurits uit Ootmarsum verdreven. Er zijn onder meer grafheuvels en de resten van een hunebed. Ik weet nog dat we onder andere een wandeling maakten met zijn allen vanaf het hotel naar het centrum van het stadje. Ik bereidde me destijds voor op een tentamen over Erasmus. Het was immers ook het Erasmusjaar? Ik had het boekje 'Lof der Zotheid' bij me.

De jaren negentig: Bijlmerramp, paarse kabinetten en overstromingen

De jaren negentig begonnen ongelukkig met de Bijlmerramp op 4 oktober 1992. Het derde kabinet-Lubbers regeerde en het sleutelbegrip was 'sociale vernieuwing' begin jaren '90. In 1994 trad het eerste paarse kabinet aan van PvdA, VVD en D'66. Kok werd premier, de eerste sociaal-democratische premier na Den Uyl (1973-1977). Zelf vond ik werk als vertaler. Het waren jaren van economische voorspoed. Clinton werd president van de Verenigde Staten. Het begrip 'Derde weg' deed zijn intrede in de politiek, met voortrekkers als Kok, Clinton en Blair. In 1995 was er watersnood in Nederland en de ons omringende landen. Ook Duitsland had last van 'Hochwasser.' In 1992/93 vielen de Europese binnengrenzen weg- er ontstond een binnenmarkt binnen de EU. Na deze zo voorspoedige en toch ook gelukkige eerste jaren van de 'nineties' werden we op 27 november 1997 geconfronteerd met het zo droevige, voortijdige overlijden van onze lieve moeder Lena Dieuwertje van den Bos-Bavelaar, ze was nog geen 53 jaar oud. Door dat overlijden werden we op onszelf teruggeworpen. Onze ouders mochten bijna 35 jaar bij elkaar zijn. Het jaar 2000 naderde en John en ik gingen zelfstandig wonen.

De huwelijksdag van Jansje en Nijs: 5 augustus 1942

Vandaag is het 5 augustus 2010-68 jaar geleden, op 5 augustus 1942, huwden onze grootouders op het stadhuis in Leiden. Het was midden in de bezettingstijd. 's Ochtends vroeg trouwden ze al. Later op de dag woonden ze een conference bij van een destijds bekende artiest Kohler. Het 'huwelijksdiner' werd thuis genuttigd. Men had kilo's aardappelen klaargemaakt voor de familie in kitten. Begin jaren '90 schreef ik het verhaal van onze familie- een familiegeschiedenis. Ik schreef toen onder meer:' In de loop van 1942 kregen de trouwplannen van Jansje en Denijs meer concrete inhoud en op 5 augustus van hetzelfde jaar traden ze in het huwelijk. Zo bracht het huwelijksfeest enige verlichting in deze donkere tijd. Het feest was evenwel van korte duur. Spoedig na de bruiloft was Denijs genoodzaakt werk te aanvaarden in het oosten des lands. Gedurende meer dan twee jaar zouden de jonggehuwden elkaar slechts af en toe zien.'

De jaren tachtig: kraakbeweging, yuppies en val van de Muur

De jaren tachtig begonnen crisisachtig. Door de tweede oliecrisis van 1979 belandde de wereldeconomie in een diepe crisis begin jaren '80. Ook in Nederland ging het slecht. De werkloosheid liep op. Er heerste pessimisme in ons land en Koot en Bie introduceerden het begrip 'doemdenken.' Aan alle illusies van de jaren zestig en zeventig was een eind gekomen. Ook jongeren reageerden fatalistisch en het aantal zelfmoorden nam toe. Beatrix werd koningin in 1980, dit jaar 30 jaar geleden. De kraakbeweging roerde zich en hanteerde de leus: 'Geen woning, geen kroning.' Er waren rellen in de hoofdstad. In 1982 trad het kabinet-Lubbers aan. Er werd bezuinigd en in 1983 waren er de ambtenarenstakingen. Er waren verder anti-kernwapendemonstraties in 1981 en 1983 in Nederland, waaraan ook grootouders Van den Bos deelnamen. Vanaf 1984 ging het economisch evenwel steeds beter en ook in persoonlijk opzicht gingen we weer betere tijden tegemoet. Ik begon een studie geschiedenis in 1983 aan de Rijksuniversiteit Leiden, een voor mij gelukkige tijd waarin ik veel leerde. In 1989 studeerde ik af. Het begrip 'yuppie' werd een feit, geld verdienen mocht weer. Helaas moesten we in 1984 en 1988 wel afscheid nemen van onze beide grootvaders. Zij hadden jarenlang met ons meegeleefd. In 1986 trad het tweede kabinet-Lubbers aan. Dat kabinet viel in 1989. Verder viel de Berlijnse Muur in november 1989. De wereld lag weer open.

De jaren zeventig:oliecrisis, gijzelingen en Lockheed

Afgelopen week bestelde ik de NOS-jaaroverzichten 1956-2008, een halve eeuw geschiedenis op dvd. Mijn belangstelling ging met name uit naar de geschiedenis van de jaren '70, een periode die ik als heel gelukkig heb ervaren. Toch begonnen toen zaken te kantelen. De Club van Rome waarschuwde voor de vernietiging van de natuur, er traden economische problemen op (oliecrises van 1973 en 1979); Premier Den Uyl verscheen op 1 december 1973 op televisie met de mededeling dat aan de 'gouden kwarteeuw van economische voorspoed in 1973 een eind was gekomen. 'Die tijd komt nooit meer terug', sprak Den Uyl. De bomen zouden niet langer tot in de hemel groeien. Toch zag ikzelf de toekomst nog zonnig in. We waren een jong gezin, jonge ouders en Johnny die in 1971 geboren was, hoop op een mooie toekomst voor ons allen. Onze ouders stonden midden in het leven. Van doodgaan had nog niemand gehoord, alle grootouders leefden nog en we hadden zelfs nog drie overgrootouders in leven. Terugkijkend zie ik de jaren '70 als het gelukkigste decennium van mijn leven. Het jaar 1974 springt daar als meest gelukkige nog uit. Ik zat in de vierde klas en kreeg les van een Surinaamse onderwijzer, de heer Power, die heel hoge cijfers gaf. Daarna, in augustus 1974 ging ik over naar de vijfde klas en kreeg ik les van Mejuffrouw Beks, een wat oudere, vrij strenge onderwijzeres die wel heel goed les gaf. Het jaar 1974 was het jaar van de Anjerrevolutie in Portugal en het jaar van de kwestie-Cyprus. Dennendal werd ontruimd en Willy Brandt moest aftreden vanwege de affaire-Guillaume. Er was in de jaren zeventig ook feest binnen onze familie.In september 1973 huwden Janny en Ed, onze tante en oom. In mei 1976 traden Betty en Fer in het huwelijk-feestelijke gebeurtenissen in die zo gelukkige jaren '70. Op 1 april 1974 vierde Johnny zijn derde verjaardag en kreeg hij een poppenkast, waar we gezamenlijk mee speelden. Op mijn 12e verjaardag, op 25 november 1975, werd Suriname onafhankelijk. We gingen dat jaar met de schoolklas naar een expositie over deze voormalige Nederlandse kolonie. In 1976 speelde verder de Lockheed-affaire en er waren in 1975 en 1977 verder nog de gijzelingskwesties.

De 19e eeuwse familiegeschiedenis (3)

Begin 1813 verhuisden Jan van den Bos en Maria van den Bos-Taverne naar een woning in de Kraaierstraat. Ze hadden daarvoor aan de Uiterste gracht gewoond. Op 14 oktober 1814 werd om 9 uur 's ochtends Jan van den Bos geboren in het huis aan de Kraaierstraat. De in 1756 geboren vroedvrouw Maria Ket -zij woonde aan de Kalvermarkt- was bij de bevalling aanwezig. In algemene zin was het geboortecijfer in Leiden, het aantal geboorten per 1000 inwoners, redelijk stabiel. Er waren geen grote verschillen met de geboortecijfers van Nederland. De klimatologische omstandigheden waren gedurende de jaren 1812-1817 ronduit slecht. Cholera en typhus grepen om zich heen. Vanaf 1815 werden er per saldo evenwel meer Leidenaren geboren dan dat er overleden. In 1817 kwam het tot hongeroproeren in veel Hollandse steden. De aardappelprijs verviervoudigde dat jaar.

Begraafplaats Rhijnhof 100 jaar

Dit jaar bestaat de begraafplaats Rhijnhof 100 jaar. In 1908 kocht de Hervormde gemeente het landgoed Rhijnhof en op 24 mei 1910 werd Rhijnhof als Leidse begraafplaats in gebruik genomen. Het behoorde honderd jaar geleden nog tot de gemeente Oegstgeest. Rhijnhof beschikt over een klein historisch foto-archief, maar dit is niet helemaal volledig. In de pers is een oproep gedaan aan mensen om foto's en materiaal van en over Rhijnhof beschikbaar te stellen. De familie Van den Bos is bekend met Rhijnhof. Overgrootouders Van den Bos liggen beiden op Rhijnhof begraven. Grootvader Denijs van den Bos (1918-1988) is evenwel op Ockenburg in Den Haag gecremeerd omdat er voor 1991 nog geen crematorium op Rhijnhof was. Hij is op Ockenburg uitgestrooid. Onze moeder Lena Dieuwertje van den Bos-Bavelaar (1944-1997) ligt op Rhijnhof begraven en onze vader Arie van den Bos (1945-2007) is er gecremeerd. Ook grootmoeder Jansje van den Bos-Schaft (1919-2007) is op Rhijnhof gecremeerd. Onze grootouders van moeders kant, te weten Anna Bavelaar-van den Eijkel (1909-1979) en Johannes Bavelaar (1899-1984) liggen ook in een familiegraf op Rhijnhof begraven.

Extreem weer in Nederland

Vandaag gaf het KNMI weer een weeralarm af. We hebben te maken met extreem weer boven Nederland dezer dagen. Er zouden plaatselijk zelfs tornado's zijn geweest. Mijn gedachten gaan nu terug naar extreme weerssituaties in het verleden. Het moet in 1967 of 1968 geweest zijn dat we noodweer meemaakten in Katwijk waar onze huisjestent toen stond. Grootvader Johannes Bavelaar (1899-1984) had alvast maar zijn jas aangetrokken en zijn hoed opgezet in de tent. Je kon immers nooit weten? Het zou allemaal uit de hand kunnen lopen. In Tricht spookte het in 1967- er was ook daar een tornado ontstaan. In 1975 beleefden we een hittegolf. Ik zat nog maar net in de zesde klas toen een fotograaf van het Leidsch Dagblad ons op de foto kwam nemen- transpirerend zaten we in de klas in augustus 1975. In 1976 was er opnieuw een heel hete zomer-ook toen was er een hittegolf, het was de zomer waarin we voor het eerst Portoroz bezochten. Extreem weer was er ook in 1983 toen we tijdens ons bezoek aan Wenen van cafetaria naar cafetaria of restaurant liepen om toch maar vooral frisdranken tot ons te kunnen nemen. Echt heel warm! Vanaf de jaren negentig neemt het extreme weer in Nederland door de klimaatverandering toe. Extreme hitte was er onder meer in 1994 en 1995, maar ook de laatste zomers waren na 2000 erg warm en vochtig. De extreme hitte gaat vaak gepaard met enorme regenbuien. Het klimaat is echt aan het veranderen en ook in het buitenland leidt dit vaak tot enorme wateroverlast en overstromingen.

15 jaar geleden viel de moslimenclave Srebrenica

Het is 15 jaar geleden -het was juli 1995- dat de moslimenclave Srebrenica viel. Dutchbat kon niets uitrichten tegen de Servische troepen. 8000 moslimmannen werden door de Serviers vermoord. Joegoslavie viel uiteen in de jaren '90, maar in de jaren '80 -toen wij het land meermaals bezochten- waren de eerste voortekenen van het uiteenvallen van het land reeds merkbaar. De Slovenen vonden dat ze te veel moesten opbrengen voor de volkeren in het zuiden. Tito was in 1980 overleden en kon niet langer dienen als bindende factor in het land. Ik weet nog dat er in alle openbare gelegenheden portretten van Tito hingen in de periode dat wij het land bezochten. Dat was in de periode 1975-1990.

Bezoek aan slot Dillenburg-1 augustus 1982

Op 1 augustus 1982 bezochten we 's middags van 12 tot 13 uur het slot Dillenburg in Duitsland in de deelstaat Hessen. In 1533 werd Willem van Oranje in het slot geboren. Van het oorspronkelijke slot is bijna niets meer over omdat het in 1760 door de Fransen tijdens de Zevenjarige oorlog werd verwoest. Er bestaan nog video-opnamen van ons bezoek aan Dillenburg nu bijna 28 jaar geleden. Ik weet nog dat John erg opzag tegen de klim naar boven, het kon hem allemaal niet zo boeien. Hij was dan ook nog erg jong.

De stand van de economie

Hoe staat Nederland en de wereld er nu economisch voor? In een eerder bericht meldde ik dat we economisch onzekere tijden tegemoet gingen. En inderdaad, er is vooralsnog niet veel reden tot optimisme. Gaan we een double dip tegemoet? De Chinese economie ondergaat momenteel een groeivertraging en ook cijfers uit Amerika over met name de huizenmarkt geven te denken. Het herstel blijft dus in alle opzichten broos en informateur Rosenthal vergeleek de huidige politieke en economische situatie niet voor niets met die in 1935. Toch moeten we onszelf niet de put in praten. Nederland is nog altijd een rijk land en ook uit deze crisis zullen we wel weer komen. Maar de tekenen zijn toch ongunstig momenteel. We zijn echt in de economische winter beland en die kan nog wel even duren. De aandelenmarkten doen het nog altijd slecht. En als we dr. Roubini (dr. Doom) mogen geloven zal dat nog wel even zo blijven. Noodzakelijke bezuinigingen die het nieuwe kabinet zal doorvoeren, kunnen drukkend werken op de economische groei in ons land.En we zijn en blijven afhankelijk van de wereldeconomie. En die blijft onzeker. Reden tot zorg blijft er dus zeker.

Betty van den Bos deed zwemproef in februari 1963

In de Nieuwe Leidsche Courant van maart 1963 lezen we over het feit dat een aantal leerlingen van de meisjesvakschool aan het Rapenburg de zwemproef in de Overdekte heeft gedaan. Dat moet eind februari 1963 geweest zijn. Tot die leerlingen behoorde ook Betty van den Bos(1949), jongste telg van Denijs van den Bos(1918-1988) en Jansje Schaft (1919-2007). Riny Bosch, Marga Kins, Ria v/d Mark en Marieke Schrier waren enkele van haar klasgenootjes. Ik heb Betty over deze vondst in het krantenarchief ingelicht. Ze vertelde Riny Bosch nog af en toe te zien. Weer een stukje familiegeschiedenis nader belicht dus!

De 19e eeuwse familiegeschiedenis (2)

Vandaag keren we terug naar de 19e eeuwse geschiedenis van onze familie. In Holland was in de Franse tijd ongeveer 15% van de bevolking afhankelijk van de bedeling. De koopkracht van de mensen die nog werk hadden, daalde aanmerkelijk. In Leiden moest maar liefst tweederde van de bevolking een beroep doen op de bedeling. Het ligt voor de hand aan te nemen dat ook onze familie de gevolgen van die ontwikkeling in de samenleving heeft moeten ervaren. Ook in demografisch opzicht verging het de familie slecht.De in 1801 geboren Jan van den Bos overleed na een maand. Hendrik kwam in 1805 ter wereld, maar werd niet ouder dan twee jaar. Tweelingbroer Jan Willem Frederik werd in januari 1808 geboren, maar overleed al op 3-jarige leeftijd. De in augustus 1806 geboren dochter Adriana ging in juli 1807 heen, nog voor haar eerste verjaardag. Vader Jan van den Bos was wever in die tijd, zijn vrouw Maria Taverne was spinster. Ze woonden aan de Uiterste gracht. Dochter Lena van den Bos overleed op 17 december 1812. Die ochtend zijn om 11 uur vader Jan (toen 42 jaar) en Jacobus Wassenaar, zijn zwager, aangifte gaan doen van het overlijden van Lena. Zij overleed om 2 uur 's nachts. Dochtertje Adriana overleed op 3 februari 1813 om half vijf 's ochtends.

Overlijden Suzanna van den Bos-van Royen

In september 1932 ging na een langdurig ziekbed onze betovergrootmoeder Suzanna van Royen heen. Op 4 november van dat jaar verscheen de volgende advertentie in het Leidsch dagblad:'Allen die van hun belangstelling deden blijken tijdens de ziekte en na het overlijden van onze lieve moeder Suzanna van Royen, wed. van den heer D. van den Bos betuigen wij onzen hartelijken dank. Inzonderheid aan den Weled. Zeergel. Heer Dr. Seret en de zusters van het St. Eliz. Ziekenhuis. Namens de familie, J.D. van den Bos, 4 november 1932.

Mijn lagere schooltijd (1970-1976)

Van 11 augustus 1970 tot en met 23 juni 1976 zat ik op de lagere school, de Prinses Beatrixschool aan de Morsweg 188 te Leiden. Achteraf waren dat zeer gelukkige jaren voor mij. Ik leefde evenwel in een nog tamelijk kleine wereld toen, volgde het wereldnieuws en de Nederlandse politiek -zeker tot 1974- nog nauwelijks. Mijn herinneringen aan die tijd zijn dus mogelijk wel gekleurd, de boze buitenwereld was nog nauwelijks doorgedrongen. Het was een tamelijk zorgeloze tijd. Van de Nederlandse politiek werd ik me bewust ten tijde van het kabinet-Den Uyl, maar dan met name in de laatste fase van dat kabinet. Met mijn vader keek ik naar uitzendingen van Hollands Spoor-contact met de ruggegraat van het vaderland. Dat was rond 1976-1977. Ik herinner me de lange kabinetsformatie van 1977 met hoofdrolspelers als Den Uyl, Van Agt en Ed van Thijn. Voor wat betreft mijn lagere schooltijd: die was in juni 1976 ten einde. Mijn lagere schooltijd viel in de uitlopers van de jaren zestig. Ieder jaar was er een grote avond en soms werd daar in de krant melding van gemaakt. Ik herinner me heel goed nog de grote avond in het voorjaar van 1973 in de Stadsgehoorzaal. In maart 1972 vierden we het 40-jarig bestaan van onze school met alle kinderen. In december 1974 nam Mej. Beks afscheid van de school tijdens een receptie in de Maranathakerk. Wat ik me ook nog goed herinner uit die jaren zijn de treinkapingen. Een van de eerste kapingen speelde zich af in december 1975, ik zat toen in de zesde klas. Het was de kaping bij Wijster. In 1977 waren er weer kapingen, maar toen zat ik al in de brugklas. De boze buitenwereld kwam verraderlijk dichtbij. Mijn kinderjaren vervlogen geleidelijk. En nu kan ik er toch met veel plezier aan terugdenken!

Toestand Nederland vergelijkbaar met die van 1935

De toestand waarin ons land momenteel zowel politiek als economisch verkeert is volgens kabinetsinformateur Rosenthal vergelijkbaar met die van 1935. Net als in 1935 verwees de koningin bij het verstrekken van de informatieopdracht naar 'de moeilijke situatie waarin ons land verkeert'-aldus Rosenthal tijdens zijn persconferentie vandaag. Dat was ten tijde van Colijn.Het politieke landschap is geheel verpulverd. Het is alsof de kiezers een fragmentatiebom hebben gegooid en het politieke midden is afgekalfd. Zeer zorgelijk is de situatie momenteel. Wat staat ons nu te wachten? Ik vraag het me af.

Overlijden Denijs van den Bos(1859-1913)

Op donderdag 2 oktober 1913 verscheen een rouwadvertentie in het Leidsch Dagblad naar aanleiding van het overlijden van onze betovergrootvader Denijs van den Bos (1859-1913). In de advertentie stond destijds te lezen dat hij na een langdurig, smartelijk doch geduldig gedragen lijden op 30 september 1913 overleed. Letterlijk stond er in dit vorige maand hervonden rouwbericht: 'Heden overleed, na een langdurig, doch geduldig lijden tot onze diepe droefheid onze innig geliefde echtgenoot en der kinderen zorgzame vader, behuwd- en grootvader, broeder, behuwdbroeder en oom de Heer Denijs van den Bos, in den ouderdom van bijna 54 jaren.' Hij woonde met zijn vrouw en gezin aan de 4e Binnenvestgracht 72, zo blijkt ook uit het bericht.

De hittegolf van augustus 1975

In augustus 1975 beleefde Nederland een hittegolf. Op 5 augustus verschenen artikelen in de krant, het Leidsch Dagblad, over het zeer zomerse weer. Ook een foto van onze schoolklas, klas 6 van de Prinses Beatrixschool. In het commentaar bij de foto heette het als volgt:'Vandaag zijn de meeste scholen voor lager- en kleuteronderwijs weer begonnen. Gewoon op tijd, ondanks de flinke warmte. Vanochtend hadden de leerlingen van de Prinses Beatrixschool aan de Morsweg het al flink te kwaad, laat staan vanmiddag. Kon je misschien toch beter op een terrasje zitten, zoals bij De Turk aan de Steenstraat.'

De tuinman en de dood

Een Perzisch Edelman:

Van morgen ijlt mijn tuinman, wit van schrik, Mijn woning in: "Heer, Heer, één ogenblik!

Ginds, in de rooshof, snoeide ik loot na loot, Toen keek ik achter mij. Daar stond de Dood.

Ik schrok, en haastte mij langs de andere kant, Maar zag nog juist de dreiging van zijn hand.

Meester, uw paard, en laat mij spoorslags gaan, Voor de avond nog bereik ik Ispahaan!" -

Van middag (lang reeds was hij heengespoed) Heb ik in 't cederpark de Dood ontmoet.

"Waarom," zo vraag ik, want hij wacht en zwijgt, "Hebt gij van morgen vroeg mijn knecht gedreigd?"

Glimlachend antwoordt hij: "Geen dreiging was 't, Waarvoor uw tuinman vlood. Ik was verrast,

Toen 'k 's morgens hier nog stil aan 't werk zag staan, Die 'k 's avonds halen moest in Ispahaan."

P.N. van Eyck

De 19e eeuwse familiegeschiedenis

Voorvader Jan van den Bos, geboren in 1770, was ongeveer 27 jaar toen hij in mei 1797 in ondertrouw ging met een Leidse jongedochter, Maria Taverne. Met haar was hij eind 18e eeuw in contact gekomen. Leiden stond er beroerd voor aan het einde van de 18e eeuw, het begin van de 19e eeuw; De bloeiperiode had de stad reeds lang achter zich. Het inwonertal was flink afgenomen en het ligt voor de hand aan te nemen dat ook Jan en Maria hinder hebben ondervonden van die benarde economische toestand in het Leiden van rond 1800. Kon Jan werk vinden? Konden hij en Maria het rooien in de eerste jaren van hun huwelijk? In 1795 had stadhouder Willem V de wijk genomen naar Engeland. Holland beleefde de Franse tijd. Pas in 1813 zou er een einde komen aan de Franse tijd toen Willem Bilderdijk dichtte:' Het bloed van onze vad'ren, is niet in ons verfranscht, het huppelt door onze aderen, waar 't blijd' oranje glanst.' Jan en Maria kregen een groot aantal kinderen, maar van hun in totaal 12 kinderen overleden er minstens 6 voortijdig. Jan en Maria moeten het in die eerste jaren van de 19e eeuw zwaar gehad hebben om de eindjes aan elkaar te knopen.

Oma Schaft (1894-1973)

Elizabeth Schaft-van Welzen (1894-1973) was mijn overgrootmoeder. Zij was de moeder van onze grootmoeder Jansje van den Bos-Schaft (1919-2007). Oma Schaft was een lieve, moederlijke vrouw. Je was er altijd graag. Ook haar kleinkinderen hadden een goede band met haar. Het was gewoon een lief omaatje. In 1918 trouwde ze met Arie Schaft. Ze gingen toen aan de Vollersgracht wonen, waar ook Jansje geboren werd in januari 1919. Arie Schaft(1893-1980) werkte toen in Den Haag en ging op de fiets naar zijn werk met Oom Willem. Er was een bedstee in de woning aan de Vollersgracht. Er was een wc beneden voor buren en bovenburen. Er was een vierkant gangetje beneden en dan ging je rechtop de steile trap op. Er was geen gas om te koken- zo vertelde de zuster van mijn grootmoeder Rie Laman-Schaft me telefonisch in december 2005. Wel was er een gaskousje voor licht. Omaatje Schaft kookte op petroleumstellen die op de grond stonden. Opoe Schaft, de moeder van Arie Schaft zei dan altijd:'Bet, ga mee met me, want Arie is toch de hele dag weg.' Arie Schaft (1893-1980) verdiende vrij veel in die eerste jaren na de Eerste Wereldoorlog. Hij bracht in die tijd van hoogconjunctuur 22 gulden mee naar huis, een voor die tijd aanzienlijk bedrag. Maar na 1929 werd de economische situatie hopeloos voor Elizabeth en Arie. Ze maakten economisch moeilijke jaren mee in de jaren dertig.

Onze 19e eeuwse familiegeschiedenis

Begin jaren '90 schreef ik het verhaal van onze familie. Ik ruimde in dat verslag een hoofdstukje 'Bekende gezichten' in met de geschiedenis van onze familie in de 20e eeuw. Personen als Denijs van den Bos (1896-1966), Denijs van den Bos (1918-1988) en Arie van den Bos (1945-2007) kwamen hierbij aan bod. De komende tijd echter wil ik meer aandacht gaan besteden aan onze 19e eeuwse familiegeschiedenis met mensen en voorouders als Jan van den Bos (1770-na 1850), Jan van den Bos (1814-1867) en Denijs van den Bos (1859-1913); Ik zal pogen hun levensgeschiedenissen in te bedden in een sociaal-historisch kader. Ook de algemene 19e eeuwse Nederlandse geschiedenis kan ons hierbij nadere inzichten verschaffen. Over de karakters van onze 19e eeuwse Van den Bossen is overigens niet zo heel veel bekend. Bij mijn weten is overgrootvader Denijs van den Bos (1896-1966) nooit uitgebreid over zijn vader geinterviewd. Hij was dan ook pas 17 jaar toen zijn vader overleed en heeft hem dus niet lang meegemaakt. Over de karakters van Jan van den Bos (1770-na 1850) en diens zoon Jan van den Bos (1814-1867) weten we zo goed als niets. Daarover is ons niets overgeleverd. Toch gaan we proberen onze 19e eeuwse familiegeschiedenis enigszins te schilderen en in te kleuren, ook door middel van gegevens over het 19e eeuwse Leiden, de plaats waar de levensgeschiedenissen van onze voorouders in die tijd zich ontvouwden.

Arie van den Bos (1945-2007) 65

Vandaag is het 65 jaar geleden dat onze vader en grootvader Arie van den Bos (1945-2007) werd geboren. Dat gebeurde kort na het einde van de voor Nederland zo droevig verlopen bezettingstijd. Naar uit latere berichten is gebleken zou Arie rond 5 uur 's middags op 15 mei 1945 geboren zijn. Moeder Jansje beviel van haar tweede kind zonder dat haar man Nijs hiervan wist. Hij zou pas eind mei weer in Leiden arriveren. Dat allemaal nu 65 jaar geleden. Helaas moesten we in december 2007 afscheid nemen van onze zo beste vader en opa Aad. Deze dag mocht hij helaas niet meer beleven. Moge hij in vrede rusten!

10 mei 1940: Duitsland valt Nederland binnen

Vandaag, 10 mei 2010, is het precies 70 jaar geleden dat nazi-Duitsland Nederland binnenviel. Dat gebeurde in het holst van de nacht. Koningin Wilhelmina geeft een verklaring uit en richt een 'vlammend protest' tegen deze 'voorbeeldloze schending van de goede trouw en aantasting van wat tussen beschaafde staten behoorlijk is.' Jansje van den Bos (1919-2007) wist ons later te vertellen dat ze op de avond van donderdag 9 mei 1940 met haar verloofde Denijs per fiets naar de dansschool van Mieremet was gegaan. Daar was die avond een dansfeest georganiseerd. Het was die 9e mei prachtig voorjaarsweer geweest en ook de 10e mei 1940 was het schitterend weer. Jansje vertelde later:'Ik was te laat thuis gekomen. Dat was precies de nacht voor de oorlog. Toen kwam ik om half een thuis. We waren wezen dansen bij Mieremet. Toen is het een beetje laat geworden en toen was mijn vader zo kwaad, oh wat was hij kwaad! dat pikte ik niet.'s Nachts om vier uur begonnen ze al te vliegen. Ik heb wel geslapen, een paar uur en toen werden we wakker door vliegtuigen. Dat was je niet gewend. Ik keek uit het wc-raampje. Dat was om vier uur, misschien is het half vijf geweest. Een hele laag van die Messerschmitts!'

De jaren zestig- een inmiddels vervlogen tijd

De jaren zestig- jaren die al zo ver weg lijken, maar toch ook zo bepalend zijn geweest voor de huidige samenleving. Hans Keller heeft in 1977 voor de VPRO-televisie een documentaire gemaakt over de jaren 1948-1978 en dan met name over de jaren zestig. Dat ikzelf me bewust werd -althans later- dat ik in de sixties leefde, merkte ik aan het feit dat mijn moeder me in die eerste jaren van mijn jeugd een 'beatlebaassie' noemde, refererend aan de toentertijd zo populaire Beatles. Het jaar 1966 was het sleuteljaar voor de Nederlandse jaren zestig, met het bouwvakkersoproer, de Telegraafrellen en het Huwelijk van Beatrix en Claus op 10 maart 1966 met de beruchte rookbom. Provo's waren actief in deze tijd in Amsterdam. De jaren zestig, jaren van beginnende democratisering van de samenleving, onder meer met de opkomst van D66 met Hans van Mierlo die eerder dit jaar overleed. De jaren zestig markeerden ook de doorbraak van de televisie in ons land. Met televisie-uitzendingen was in het begin van de jaren vijftig een begin gemaakt, maar pas aan het begin van de jaren zestig werd het een massamedium met uitzendingen als 'Open het Dorp' met Mies Bouwman, de begrafenis van Koningin Wilhelmina in december 1962 en programma's als 'Zo is het toevallig ook nog eens een keer'. Ook politieke uitzendingen werden meer en meer bekeken, waaronder de nachtelijke uitzending van de 'Nacht van Schmelzer' in 1966. In 1967 verhuisden we van de Trompstraat naar de Van der Tasstraat te Leiden. Een nieuwe periode was begonnen. Er is wel eens beweerd dat de jaren zestig tot halverwege de jaren zeventig hebben geduurd. Het kabinet Den Uyl was immers de verwezenlijking van de democratiseringsgolf die in Nederland in de jaren zestig begon. Het was de verbeelding aan de macht. De jaren zestig, een romantische, maar inmiddels vervlogen tijd!

Jansje van den Bos-Schaft en de vooroorlogse vakanties

In 1993 sprak onze grootmoeder Jansje van den Bos-Schaft (1919-2007) over haar vooroorlogse vakanties. Die vakanties waren niet altijd even geslaagd. Zo moet het in 1939 geweest zijn dat ze veertien dagen met de familie Van Dorp naar Noordwijk is geweest.'Neem je badpak maar mee', had mevrouw Van Dorp, de tandartsvrouw, gezegd. Maar onze grootmoeder werd er flink aangezet. Ze moest flink aan de slag en dat badpak heeft ze niet aangehad, zo vertelde ze mij in een video-opname uit 1993. Ze sliep op een klein kamertje in Noordwijk. Ook heeft Jansje in Noordwijkerhout gekampeerd voor de oorlog. Dat is een weekend geweest met grootvader Denijs van den Bos (1918-1988) en Bram Bijl. Er was een aparte afdeling voor jongens en voor meisjes op het kampeerterrein. In het begin van de bezettingstijd maakte ze ook nog al eens fietstochten met de familie Bijl en de familie Sieval-Hooijdonk.

De familie Van den Bos en Katwijk

De familie Van den Bos heeft een speciale band met Katwijk. Vanaf de jaren '50 kampeerde de familie in Katwijk. Op zijn sterfbed heeft grootvader Denijs van den Bos(1918-1988) nog gezegd:'Je kunt beter een tent opzetten in Katwijk.' Maar de band met Katwijk gaat al verder terug.Al in 1909 ging overgrootmoeder Geertruida van den Bos-Nievaart al soms een middag naar Katwijk met de boot van Harland. In de jaren '60 kampeerden wij er. In 1980 maakten we er een duinwandeling, evenals in 1973. In 1967 was ik er voor een wandeling met mijn tante Trudy en de hond Sammie. In juli 1995 maakten mijn moeder en ik een fietstochtje naar Katwijk. We bekeken het kampeerterrein, waar we zulke fijne herinneringen aan hadden. In 2007 vond onze grootmoeder Jansje van den Bos-Schaft (1919-2007) haar laatste rustplaats in Katwijk.

De familie Van den Bos en kasteel Duivenvoorde

Op kasteel Duivenvoorde in Voorschoten is vanaf 1 mei een interessante tentoonstelling te zien. Deze tentoonstelling heet Tijdloos Trendy en laat nieuwe en oude kunst op het kasteel zien. De familie Van den Bos is bekend met het kasteel. Ik weet nog dat grootvader Denijs van den Bos en ik in 1981 in de kasteeltuin waren tijdens een fietstochtje door Voorschoten. Verder was het op 30 september 1983 dat Arie en Leny van den Bos, onze ouders, het kasteel Duivenvoorde bezochten. Dat was op een vrijdagavond. Ze kregen toen te horen dat ook de Britse premier Margaret Thatcher op het kasteel was geweest die maand. Op 7 mei 2004 lieten John en Brigitte trouwfoto's maken op Duivenvoorde. Dat zijn erg mooie foto's geworden. Arie en Leny van den Bos kochten ook nog een boekje over Duivenvoorde die avond in september 1983.Daarin staat te lezen dat het kasteel in het midden van de 13e eeuw gebouwd is, want omstreeks 1250 moet er een grote vierkante verdedigingstoren of donjon hebben gestaan.Na 1343 werd het slot herbouwd omdat het tijdens de Hoekse en Kabeljauwse twisten ten dele verwoest was.

Vakantie van Janny en Nijs in Seefeld-1965

Op deze 42e verjaardag van Brigitte van den Bos-Vlieland (Van harte gefeliciteerd, Brigitte en nog vele jaren van geluk en gezondheid!)staan we stil bij de vakantie van onze grootouders in 1965.In mei 1965 gaan grootouders Van den Bos namelijk 17 dagen naar Seefeld. Er is een excursie naar Lech. Seefeld is een internationaal georienteerde plaats en ligt 1200 m hoog. Het internationale karakter blijkt uit de vele manieren waarop de vakantiegangers zich kunnen vermaken. Het landschap is betoverend mooi, er zijn vele wandelwegen, bergliften, moderne hotels en pensions en natuurlijk dancings. Op dinsdag 25 mei 1965 schrijft Trudy een brief aan haar ouders in Oostenrijk.Daarin schrijft ze dat op maandag 24 mei 1965 Aad zijn zusters met veel kabaal ging wekken. Leny had 's ochtends de boel al aan kant.

De familie Van den Bos en de bezettingstijd (1940-1945)

Spoedig zal het weer 4 en 5 mei zijn. Dodenherdenking en Bevrijdingsdag 2010-65 jaar na dato, 65 jaar na het einde van de bezettingstijd in Nederland. Ik heb onze grootouders vaak gevraagd naar hun ervaringen in de bezettingsjaren. Grootmoeder Jansje van den Bos (1919-2007)heb ik vaak opgenomen en geinterviewd over de bezettingsjaren. Ze herinnerde zich dat ze ook wel tulpenbollen heeft moeten eten in de Hongerwinter 1944/1945. Haar vader had een kacheltje waarop een en ander werd klaargemaakt. Grootvader Denijs van den Bos (1918-1988) heb ik minder uitgebreid gevraagd naar zijn oorlogservaringen, maar hij schreef in 1980 een verslag in algemene zin over de bezettingstijd. Een deel van dit verslag is bewaard gebleven. Hij schreef 'dat de rantsoenen steeds minder werden en dat er ook schaarste aan goederen kwam, waardoor de tegenstand van de overigens wel lijdzame bevolking steeds groter werd. Groepen van verzet ontstonden. Deze groepen werden door de bezetters achtervolgd, aldus grootvader Denijs van den Bos in 1980.' Zo was ongeveer de stemming aan het einde van 1942' schreef hij, de tijd waarin Jansje en Nijs in het huwelijk traden. Er is over de stemming in bezet Nederland laatstelijk een boek verschenen van de hand van Bart van der Boom,' We leven nog- de stemming in bezet Nederland 1940-1945. Dit boek sluit aan op de visie van Lou de Jong en gaat een beetje in tegen de sinds de jaren tachtig gehuldigde opvatting onder historici zoals Hans Blom dat de Nederlanders vooral pragmatisch handelden, erop uit om vooral hun eigen hachje te redden. Het Nederlandse volk was geen heldenvolk in hun opvatting en het beeld dat Lou de Jong van de stemming in bezet gebied gaf, was veel te zwart-wit, te veel uitgaand van een goed-fout-perspectief. Het boek 'Grijs verleden' van Chris van der Heijden wilde eveneens aandacht vragen voor de grijstinten. Jansje en Nijs van den Bos hebben ook te maken gekregen met nieuwe realiteiten na mei 1940. Grootvader Denijs van den Bos werd gedwongen werk voor de Duitsers te aanvaarden na 1943. Hij heeft zich in dat lot geschikt, maar werd van zijn vrouw en pas geboren kind gescheiden daardoor. Vooral grootmoeder Jansje van den Bos-Schaft keerde zich fel tegen de bezetter. Ze is wel eens naar een Wehrmachtsofficier uitgevallen, toen deze een speldje van de kleding van Nijs haalde. Dat moet in 1941 of 1942 geweest zijn.

Grootmoeder Jansje van den Bos over haar grootmoeder en de familie Van Welzen

Op 6 mei 1999 interviewde ik onze grootmoeder Jansje van den Bos over haar grootmoeder Van Welzen. Ze sprak toen:' Opoe van Welzen werd blind. Ze was 90 toen ze nog werd geopereerd aan staar. Kun je nagaan. Dat was in 1961. Die wetenschap ging al een beetje verder. Opa van Welzen, haar man, was de zoon van een landheer. Zijn moeder was in dienst bij een landheer en daar is hij een zoon van. Hij was een onwettig kind en toen heeft hij de naam van zijn moeder gekregen. Die heette Van Welzen. Zijn moeder was dienstmeisje bij die landheer. We praten dan over 1865. Zij heette Geertruida van Welzen. Dat zijn allemaal dingen die voorbij gaan.'

Huwelijksreis Arie en Leny van den Bos in augustus 1963

In augustus 1963 zijn onze ouders op huwelijksreis geweest naar Oostenrijk en Italie. Ze gingen naar Imst en Sankt Anton en ook zijn ze naar het Italiaanse Merano geweest die maand augustus 1963. Vanuit die plaats schreef mijn moeder een kaartje naar haar ouders. Er stond op te lezen:'Lieve Pa en Ma- Even een berichtje. We zijn zojuist naar Merano in Italie geweest. Het was daar schitterend weer: ongeveer 40 graden. We hebben spaghetti gegeten. Het is daar een mooie stad. We hebben het erg naar ons zin. Pa en Ma, tot zaterdag en verder vele groeten van Leny en Aad.'

Susanna Dieuwertje van den Bos 7 jaar

Vandaag is onze Suus 7 jaar geworden. Ik hoorde van John al dat het gezin vanochtend voor onze grote kleine meid gezongen heeft. Het is vandaag 7 jaar geleden dat Suus in bad werd geboren. Ze werd met de helm op geboren, onze Suus. We wensen haar vandaag een heel fijne verjaardag en heel veel geluk, voorspoed en gezondheid voor de toekomst! Dag Suus, het ga je goed!!

Terug naar 19 juni 1983

Vandaag neem ik u mee terug naar de 19e juni 1983. Om een uur die dag was de economische top in Stuttgart afgesloten. Bundeskanzler Helmut Kohl speelde een belangrijke rol op die top. Er was een slotakte opgesteld, maar die was volgens Dankert, voorzitter van het Europese parlement destijds, uiterst vaag. Het was die zondag 19 juni 1983 vaderdag. John had op 18 juni 1983 een nieuwe fiets gekregen. Oom Fer had die 18e juni een bandje laten afdraaien waarop Colette en Cindy waren opgenomen, waarschijnlijk in Portoroz in 1976. Ik vraag me af of dat bandje nu nog bestaat. Tot zo ver weer even.

De huwelijksdiners van de familie Van den Bos

Vandaag, 1 april 2010, de 39e verjaardag van Johannes Johnny van den Bos, wil ik u iets vertellen over de huwelijksdiners van onze familie gedurende de afgelopen eeuw. Overigens wensen we John een heel fijne verjaardag vandaag met geluk en voorspoed en gezondheid in het komende levensjaar en voor de toekomst! Hoe de huwelijksmaaltijd van Denijs van den Bos en Geertruida van den Bos-Nievaart in oktober 1917 eruit zag, is ons niet bekend. Wel weten we dat er wittebrood werd gebakken. Op de trouwdag van Jansje en Nijs van den Bos in augustus 1942 werden er kitten aardappels geschild. Het huwelijksmaal werd zelf bereid in huiselijke kring destijds. Op 29 augustus 1963- de bruiloft van Lena Dieuwertje Bavelaar en Arie van den Bos- werd een diner gegeven in het Karrewiel aan de Steenstraat te Leiden. Er werden Russische eieren geserveerd, heldere kippensoep, gevulde kalfsborst, diverse groenten en Glace Jacques toe- een ijsgerecht met gemengde vruchten. Er was ook nog koffie toe en ook werden er wijnen gedronken, waaronder Graves, demi-sec, St-Emilion. Op 7 mei 2004 traden John en Brigitte in het huwelijksbootje. Ik weet nog dat er carpaccio van ossenhaas werd opgediend en ook nog tournedos met pommes frites. Overigens kon men uit twee hoofdmaaltijden kiezen.

Tim Daniel Johannes van den Bos 5 jaar

Vandaag is een historische dag. Onze Tim Daniel Johannes van den Bos is vandaag 5 jaar geworden. Ik ben vanochtend al even bij hem geweest en heb kunnen zien dat Tim erg enthousiast speelde met zijn nieuwe racebaan. Tim is al een echte grote jongen aan het worden. Omdat Suus nog op hockey was, hebben we even gewacht met het aansnijden van de taart en het uitblazen van de 5 kaarsjes door de kleine man. Maar rond twaalf uur was het dan zo ver! De taart werd binnengebracht en onder het maken van verscheidene historische foto's door John, blies Tim dan toch zijn 5 kaarsjes uit. Zo was hij echt jarig en lieten we ons de taart nadien goed smaken. Dag Tim, fijne verjaardag en heel veel geluk en voorspoed en gezondheid in je nieuwe levensjaar!

Zaterdag 18 juni 1983

Vandaag ga ik terug in de tijd naar het jaar 1983 en wel naar zaterdag 18 juni 1983. Mijn moeder was die zaterdag de stad weer in geweest en John had een nieuwe fiets gekregen. Toevallig heeft Suus nu ook een nieuwe fiets gekregen. Alvast voor haar 7e verjaardag. John was die zaterdag naar Arjan en Marcel du Mortier geweest. De zon scheen die zaterdag en 's avonds gingen mijn ouders naar de verjaardag van Oom Fer. Overgrootmoeder Van den Bos (84) lag in het Diaconessenziekenhuis en mijn ouders bezochten haar die dag. Verder was er geen nieuws.

Jansje van den Bos en de geboorte van dochter Trudy op 9 februari 1943

Eind jaren tachtig interviewde ik grootmoeder Jansje van den Bos (1919-2007) over de geboorte van dochter Trudy in februari 1943.-'Toen u naar het ziekenhuis moest op 9 februari 1943 werd u middenin de nacht ook aangehouden.'-'Ja, het was spertijd-je moest om 8 uur binnen zijn. Je moest een bewijs hebben dat je naar de dokter moest of zo. Nou, dat zagen ze wel aan mij, want ik moest naar het ziekenhuis. Ik kon wel lopen. Ik was bij mijn moeder. Toen ben ik twee keer aangehouden. Mijn dokter was opgepakt.'

Film- of diavoorstelling in de derde klas, najaar 1972

Vandaag hervond ik een plakboek dat ik in de derde klas van de Prinses Beatrixschool maakte, eind 1972. We bekeken destijds een film of een serie dia's over de natuur. Natuureducatie stond hoog op de agenda op onze school toentertijd. Ik schreef als 8- of 9-jarige het volgende: ' We hebben op de film een sperwer gezien, en ook eekhoorntjes. Het leken net boommarters. We zagen ook een uil, hij sliep in een boom. Ik weet niet hoe die heet. We zagen ook een dood vogeltje en daar liepen allemaal lieveheersbeestjes omheen. En we zagen ook planten, zoals: klaverzuring, speenkruid en nog veel meer planten, zoveel dat je ze bijna niet kan tellen. Toen zagen we ook eikebomen en ook een heleboel eikebladeren. Het was een hele mooie dia.'

1 april 1981: Denijs van den Bos neemt afscheid van de PTT

Na een dienstverband van bijna 36 jaar nam grootvader Denijs van den Bos (1918-1988) per 1 april 1981 afscheid van zijn PTT. Hij was er geleidelijk opgeklommen tot bureauchef. In 1945, na de bevrijding, was hij bij het Staatsbedrijf der Posterijen, Telegrafie en Telefonie beginnen te werken. Bij zijn afscheid -eind maart 1981 was er een receptie in Den Haag/Scheveningen- kreeg hij een ingelijste tekst mee en een foto met alle mensen met wie hij gewerkt had. De tekst luidde als volgt: Aan D. van den Bos, bureauchef der PTT, ten afscheid als blijk van waardering voor de diensten die hij gedurende ruim vijfendertig jaren aan het staatsbedrijf der Posterijen, Telegrafie en Telefonie heeft bewezen. De directeur-generaal, 's -Gravenhage, 1 april 1981.

De verjaarskado's van Lena Dieuwertje Bavelaar(1944-1997)

Op haar 50e verjaardag, 22 december 1994, interviewde ik mijn moeder Lena Dieuwertje van den Bos-Bavelaar (1944-1997) voor geluidsband over de geschenken die ze voor haar verjaardag kreeg in het verleden. Ze herinnerde zich dat ze voor haar zesde verjaardag in december 1950 een poppenwagen kreeg van haar ouders. Van haar tante Neel kreeg ze toen een babypop. Voor haar 12e of 13e verjaardag kreeg ze een fiets. Dat moet in 1956 of 1957 geweest zijn. Een jaar of twee later, in december 1958 kreeg ze van haar ouders rolschaatsen kado. Daar kon ze goed mee overweg. Ook kreeg ze van haar vader ooit gewone schaatsen. Ze probeerde bij waar nu het Waardeiland is te schaatsen, maar toen ze goed en wel deze kunst onder de knie probeerde te krijgen, ging het dooien.

Armoede en arbeid; Leiden's 19e eeuw

Voor een beter begrip van hoe de arbeiders tot verzet kwamen moet men allereerst hun sociale positie bepalen. Omdat de 19e eeuw een klassenmaatschappij kende, werd de positie bepaald door het inkomen. Voor de arbeiders had dit ongunstige gevolgen. Door de zeer lage lonen die zij verdienden was armoe troef. Onvoldoende goede huisvesting, te weinig ontspanning, slecht of onvoldoende onderwijs en een onprettige werkkring bemoeilijkten hun leven. In 1860 verscheen er een rapport van een commissie die door de minister van Nijverheid was ingesteld om de kinderarbeid in de Leidse (textiel)fabrieken te onderzoeken. Het rapport wees uit dat de fabrikanten de kinderen misbruikten. Al sinds 1859 bezag het ministerie van Binnenlandse zaken de bepalingen die de kinderarbeid in het buitenland regelden. Er zouden nog heel wat jaren overheen gaan voordat de kinderarbeid wettelijk geregeld zou zijn. Hoewel de onderzoeken een duidelijk negatief resultaat hadden opgeleverd was Leiden een van de steden die er nog redelijk aan toe waren. In andere delen van het land was de toestand aanzienlijk slechter. Ook de woonomstandigheden kunnen wat dat betreft als betrekkelijk gunstig gekenschetst worden.

Frederic Chopin (1810-1849)

Gisteravond las ik in het Volkskrantkatern een interessant artikel over Frederic Chopin (1810-1849). Het is a.s 1 maart precies 200 jaar geleden dat de beroemde componist werd geboren. Omdat ook mijn vader een liefhebber was van de muziek van Chopin heeft deze componist altijd mijn bijzondere belangstelling gewekt. Tijdens de rouwplechtigheid voor mijn vader werd een nocturne gespeeld. Chopin is maar 39 jaar geworden, hij had een zwakke gezondheid. Hij stierf aan tuberculose. Op de beroemde foto die in 1849 kort voor zijn dood werd genomen in Parijs oogt hij al heel zwak en ziekelijk. Zamoyski, afstammeling van een adellijk Pools geslacht heeft in 1979 een Chopin-biografie het licht doen zien die dit jaar ter gelegenheid van de 200e geboortedag van de componist een herziene herdruk beleeft met nadere inzichten en toevoegingen. Prof. Bastet, mijn 'buurman', die in 2008 overleed, heeft ook uitvoerig over Chopin geschreven, met name over diens verhouding met George Sand in het boek 'Helse liefde'.Chopin, musicus van de Romantiek zou zich volgens sommige inzichten overigens ook een beetje hebben losgezongen van diezelfde Romantiek. Hij staat als genie echt een beetje op zichzelf. Hij liet een prachtig oeuvre na. Diep triest dat hij zo jong is gestorven! Radio 4 is a.s maandag geheel aan Chopin gewijd.

De familie Van den Bos en de Keukenhof

Afgelopen maandag kreeg ik van Brigitte een filmpje mee dat door grootvader Denijs van den Bos (1918-1988) geschoten was in de Keukenhof, waarschijnlijk in de jaren zeventig. Grootouders Van den Bos waren vaak in de Keukenhof te vinden, volgens mij ook met Jelka Pikel, een dochter van de familie waar wij in de jaren zeventig en tachtig in Slovenie logeerden tijdens onze vakanties. Begin 1983 was grootvader Johannes Bavelaar in de Keukenhof en het was op 10 mei 1987 dat mijn ouders met John deze bloementuin bezochten. Daar zijn nog video-opnamen van. Uiteindelijk bezocht ikzelf samen met Brigitte en Brigitte's moeder de hof op 20 mei 2009. Er liggen dus heel wat voetstappen van onze familie in deze prachtige Nederlandse bloemen- en plantentuin!

De grote avond-voorjaar 1973

Het was in het voorjaar van 1973 dat onze toenmalige hoofdonderwijzer Lankhout van de Prinses Beatrixschool de Stadsgehoorzaal afhuurde voor een grote avond-voorstellingen door de verschillende schoolklassen opgevoerd. Ik zat toen in de derde klas en eind 1972 begonnen we al te oefenen voor onze voorstelling van 'Teun, de speelman', een musical met liedjes als 'We hebben een kip, een deftige kip', gespeeld en gezongen door onder meer ons klasgenootje Annemieke van Weerlee. Teun de speelman werd gespeeld door Rick ten Have. Ik weet nog dat het decor onder andere gevormd werd door een bordkartonnen waterput, waarachter ik enigszins bedremmeld stond. Een fantastische ervaring om op de planken te staan, dit jaar 37 jaar geleden.

Sinterklaasmiddag bij Koningsveld in november 1967

Ik was nog maar net 4 jaar geworden toen mijn moeder en ik een Sinterklaasfeest bij de firma Koningsveld bijwoonden. Dat moet op 29 november 1967 geweest zijn. Volgens het kerstkrantje dat mijn vader dat jaar meekreeg was het een regenachtige dag die dag. De regen viel en het hagelde. Ik weet me die dag nog vaag te herinneren. Iets met pieten en nagebootste bijen die door de zaal zwermden. Sinterklaas kreeg taart door de pieten aangeboden. En dat allemaal dit jaar 43 jaar geleden, de tijd dat mijn vader bij Koningsveld werkte.

Armoede en arbeid; Leiden's 19e eeuw (6)

Vandaag vervolg ik mijn verhaal over de omstandigheden in het Leiden van de 19e eeuw. Naast het proletariaat en de fabrikanten ontwikkelde zich in de loop van de 19e eeuw een middenstand. Zij kwam voort uit de werkende bevolking die de elite wilde nabootsen. Hierdoor werd een begin gemaakt met de nivellering, al was dat op zeer kleine schaal. De kloof tussen arm en rijk werd hierdoor wel enigszins verkleind. Mag er sprake zijn van een zekere nivellering, de instelling van de mensen ten opzichte van andere standen was tamelijk negatief gekleurd. Over het algemeen stond men namelijk nogal kritisch tegenover de lagere standen. Tegenstellingen waren te groot en ook meende men dat er in die lagere standen weinig geestelijke vooruitgang viel te bespeuren. Hoewel er drie hoofdklassen te onderscheiden waren, moet men niet denken dat er in de klassen zelf geen verschillen te vinden waren. Die waren er wel degelijk. We hebben gezien dat de elite weer in drie onderdelen uiteen viel. Er waren hierdoor bijvoorbeeld ook weer verschillen tussen fabrikanten en echte notabelen, terwijl ook hoogleraren een sterk geisoleerde groep vormden. Ook binnen het proletariaat waren verschillen aan te wijzen. Er waren wevers, spinners en dagloners, mensen die alleen de zogeheten 'armenkerken' mochten bezoeken. De leerlooiers, bierbrouwers en lakenarbeiders hadden het al weer wat beter. Men kan zeggen dat de ambachtslieden het beter hadden dan de industrie-arbeiders.

Economische winter aangebroken

De economische winter is aangebroken. Mensen die zeggen dat het economisch herstel snel zal volgen hebben er niets van begrepen. Zij moeten de Kondratieff-cyclus maar eens bestuderen. Die zegt dat de wereld in de jaren dertig van de vorige eeuw een economische winter doormaakte. In de jaren vijftig volgde de lente, gevolgd door de zomer in de jaren zestig. Toen ging het ons geleidelijk aan steeds beter, er kwamen loonsverhogingen en er werd meer gekocht. Geleidelijk gingen mensen weer meer schulden maken en belandden we in de jaren tachtig en negentig in de herfst van het economisch proces. Ja, en nu is dan de economische winter aangebroken. Voordat we weer echt aan het begin van een lente staan, zijn we naar ik denk een tien tot vijftien jaar verder. Schulden moeten namelijk eerst worden afgelost, landen en overheden moeten hun schulden saneren en er moet bezinning bij de mensen optreden over hun koop- en kredietgedrag. Pas dan zal een nieuwe economische tijd beginnen.

De bruidsjurk van Jansje van den Bos-Schaft (1919-2007)

Ja zeker, er bestaan nog foto's van de huwelijksdag van Jansje en Nijs van den Bos. Gemaakt op de historische 5e augustus 1942, midden in de bezettingstijd. Op die foto's is de trouwjurk te zien van onze grootmoeder. In de jaren '90 vertelde ze daarover voor geluidsband dat ze stof had gekocht voor haar trouwjurk en dat ze toen naar een zekere Rie Henzing, een nicht van haar latere buurman Jan Henzing is gegaan om de japon te laten maken. Rie woonde in de Prinsenstraat in Leiden.

Vader Arie (1945-2007) over zijn grootvader Denijs (1896-1966)

Op 2 september 1998 interviewde ik mijn vader Arie van den Bos (1945-2007) voor geluidsband. Ik vroeg hem toen ook naar het overlijden van zijn grootvader Denijs van den Bos op 11 januari 1966; Hij vertelde hem op nieuwjaarsdag 1966 nog gezien te hebben. 'Hij had wel zitten kaarten, maar roken deed hij al niet meer'- Dat was een veeg teken- Hij zei: 'Nee, ik hoef niet. Ik zei: 'Nou, dat heb ik nog nooit meegemaakt!' En toen sloeg hij die af en toen zei ik:'Nou, dat is ook vreemd.' En toen hebben we daar een potje zitten kaarten.'

De familie Van den Bos en de jaren 1720

Vandaag wil ik u mee terug nemen naar de jaren 1720. Wat gebeurde er in de wereld in deze jaren en hoe beleefde de familie Van den Bos dit decennium van de 18e eeuw? Het was de tijd van het tweede stadhouderloos tijdperk in Holland. De beurs in Rotterdam beleefde in 1720 een scherpe koersval. In 1722 werd Paaseiland ontdekt door Jacob Roggeveen, de oudkatholieke kerk ontstaat in april 1723 en op Goede vrijdag 1729 wordt in de Thomaskerk in Leipzig de Matthaeuspassion van Bach voor het eerst uitgevoerd. Isaac Newton overlijdt in 1727. In 1724 hertrouwt de in 1700 geboren Jan van den Bos met een zekere Sara van der Starre. Het is het tweede huwelijk van Jan. In oktober 1719 was hij eerder in ondertrouw gegaan met Anna Thijsse. Uit dat eerste huwelijk werd in 1723 Jacobus van den Bos geboren. Uit het tweede huwelijk werd in 1725 een tweede Jacobus geboren. Op 26 oktober 1727 wordt Sara van den Bos gedoopt. Tussen 1720 en 1730 zijn er geen oorlogen in Europa. Het is een vreedzaam decennium.

Geertruida van den Bos-Nievaart over haar schooltijd

In 1990 sprak onze overgrootmoeder ook uitvoerig over haar schooltijd en jeugd. Zo vertelde ze onder meer dat ze les had gekregen van een zekere meester Breumer en dat ze op school werkte met een lei en een griffel. Omdat ze vaak ziek was, ging ze vaak halve dagen naar school en moest ze 's middags rusten. Het is ook voor gekomen dat ze van de dokter helemaal niet naar school mocht, maar dan moest ze van haar ouders toch 's ochtends werken. Vanaf haar zesde jaar moest ze veelvuldig in het ziekenhuis worden opgenomen. Geertruida wist zich nog enkele klasgenootjes te herinneren, onder wie Coba de Ridder en Jansje Robbers. In de Gortestraat kocht ze vaak voor een cent snoep. Rond 1909 ging ze wel eens een halve dag naar Katwijk met de boot van Harland. Van twee tot vier uur was het dan pootje baden aan het strand.

Boudewijn Buch in de Leidse Schouwburg op 23 november 2001

Een jaar voor zijn overlijden woonden John en ik een voorstelling bij van Boudewijn Buch in de Leidse Schouwburg. Het was 23 november 2001. Een dag en avond om niet meer te vergeten. De voorstelling heette: 'Op reis. Een diavoorstelling zonder dia's.' Boudewijn Buch- over de globetrotter die zijn eigen huis zo mist en eenmaal weer thuis weg wil om zijn huis te missen. Boudewijn Buch-ik keek altijd graag naar zijn programma op tv:'De wereld van Boudewijn Buch'. Buch sprak in de voorstelling uitgebreid over de onaangenaamheden van het reizen. En toch ging hij steeds weg van huis, nieuwsgierig naar de grote, maar toch ook zo kleine wereld. Ik weet nog dat hij het uitgebreid over 'smac' had. In Amerika zou er zelfs een 'smac-museum' bestaan. Hij vertelde ooit in Leiden gewoond te hebben. Sinds 1981 woonde hij in Amsterdam. Inmiddels heb ik heel wat boeken van de hand van Buch. Een kleurrijke figuur ging in november 2002 van ons heen. Hij creeerde zijn eigen wereld, weerspiegeld in zijn huis in Amsterdam dat eigenlijk meer weg had van een bibliotheek.Heel erg jammer dat hij er niet meer is!

Bezoek aan Het Loo op 14 augustus 1985

Afgelopen vrijdag 8 januari 2010 verraste Brigitte me met een reeks boeken, waaronder een boek over paleis Het Loo, het paleis dat in de 17e eeuw werd gebouwd en dat omgeven werd door een Nederlandse variant van de Italiaans-Franse tuinaanleg. In de zomer van 1985, om precies te zijn op 14 augustus, bezochten we het paleis dat sinds 1984 volledig als museum functioneert. We bezochten die dag ook de Apenheul in Apeldoorn.

Janny over de vakanties in Katwijk

Jongstleden december 2009 heb ik Janny gevraagd naar haar herinneringen aan Katwijk in de jaren vijftig. Ze vertelde:'Ik heb het heerlijk gehad in Katwijk. Andere kinderen gingen vaak maar een dagje weg en wij zaten zes weken van de vakantie in Katwijk. Je had de zee en de duinen. We gingen zwemmen als het mooi weer was en als het de tijd was ging je met zijn allen bramen plukken en daar maakte Ma sap van voor in de winter. Ik heb er heel goede herinneringen aan. Toen je wat ouder werd, vond je het niet zo leuk meer.'

Bezoek aan het 'Mozarteum' te Salzburg op 14 juli 1986

Op 14 juli 1986 bezochten we het geboortehuis van Mozart in Salzburg. Mozart - een geniaal componist die ik mettertijd heb leren waarderen. Beroemd is de film 'Amadeus' uit 1984 en het lied 'Rock me, Amadeus' van de Oostenrijkse zanger Falco die die zomer van 1986 ook vaak door de radio schalde tijdens onze reis door Oostenrijk. Wolfgang Amadeus Mozart werd op 27 januari 1756 in Salzburg geboren. Hij werd door zijn vader opgeleid en begon al op 5-jarige leeftijd te componeren. In 1762 waren de beide kinderen (Wolfgang en zijn zusje Nannerl) al zo bekwaam in het spelen op toetsinstrumenten dat ze onder leiding van hun vader concertreizen maakten naar Munchen en Wenen. Op een tocht die de familie Mozart van 1763 tot 1766 ondernam door Duitsland, de Zuidelijke Nederlanden, Frankrijk, Engeland, de Noordelijke Nederlanden en Zwitserland, trad Wolfgang veel op met zijn vader en zuster. Een reis in de jaren 1767 tot 1769 bracht het gezin o.a. naar Wenen waar Wolfgang opdracht kreeg tot het schrijven van de komische opera 'La finta semplice' die daar evenwel door allerlei intriges niet werd opgevoerd. Verder componeerde hij er o.a. het zangspel 'Bastien und Bastienne' en zijn eerste mis. Mozart maakte van 1769 tot 1771 zijn eerste van drie reizen naar Italie. De tweede Italiaanse reis (1771) had tot voornaamste doel in Milaan de opera 'Ascanio in Alba' ten doop te houden. In 1770 waren de Mozarts in Pompeii, waarover prof. F.L. Bastet een zeer lezenswaardig essay heeft geschreven. Hij schrijft daarover onder meer:'Over wat de Mozarts in 1770 in Pompeii gezien moeten hebben bezitten wij exacte gegevens. Zes jaar later namelijk heeft een weinig bekende Fransman met de naam Francois Latapie na een bezoek een nogal vergeten opstel geschreven, Description des fouilles de Pompeii. Leopold en Wolfgang kwamen met het rijtuig langs de Golf van Napels over de grote hoofdweg van Napels naar Salerno.' Tijdens zijn laatste reis naar Italie (1772-1773) o.a. voor de premiere van de opera 'Lucio Silla (1772) probeerde Mozart tevergeefs een baan bij de groothertog van Toscane te krijgen.

Jansje van den Bos-Schaft 91

Vandaag, 5 januari 2010, is de 91e geboortedag van onze grootmoeder Jansje van den Bos-Schaft. Ze werd op 5 januari 1919 aan de Leidse Vollersgracht geboren en ze heeft daar tot haar zesde gewoond. Haar ouders waren na hun huwelijk in september 1918 daar gaan wonen. De huur bedroeg 2 gulden per week. In 1925 is ze met haar ouders en jongere zus naar de Molenstraat verhuisd. Een half jaar heeft ze op de meisjesschool gezeten aan de Boommarkt. Daarna is ze aan de Maresingel op school geweest. Meneer Uitenbroek was de hoofdonderwijzer. Van de Molenstraat zijn ze naar de Bronckhorststraat verhuisd. Dat was rond 1933 ongeveer. Jansje zat toen op de huishoudschool aan het Rapenburg. Daar heeft ze anderhalf jaar op gezeten. Het was zomer en toen kon ze naar Oegstgeest van 8 tot 5. Ze kwam te werken bij een reiziger in Drosteflikken. Jansje kreeg 2 gulden en een kwartje zakgeld. Daarna is Jansje op het plantsoen gaan werken van 9 tot 12. Daar kreeg ze fl 2,50 per week voor. Om half een moest ze dan in de Sophiastraat gaan werken tot 6 uur. Daar kreeg ze ook fl 2,50. Ze heeft toen ook nog bij prof. Keesom gewerkt in de Wasstraat bij de Zoeterwoudse Singel.Rond 1937 is ze bij tandarts Van Dorp gaan werken. Daar heeft ze tot 1942 gewerkt.

Gelukkig nieuwjaar!

Graag maak ik van de gelegenheid gebruik iedereen een heel voorspoedig en gezond 2010 te wensen! Toen ik nog heel jong was gingen we met nieuwjaar altijd naar overgrootmoeder Van den Bos aan de Ringkade en naar overgrootouders Schaft in de Bronckhorststraat. Daar keken we steevast naar het Nieuwjaarsconcert uit Wenen en het skischansspringen uit Garmisch-Partenkirchen. De overgrootouders en ouders leven helaas niet meer, het nieuwjaarsconcert en het skischansspringen zijn gebleven! Gelukkig nieuwjaar en de beste wensen!