Leids laken was gewild product in Afrika

In de 17e en 18e eeuw was het Leidse laken een gewild product onder de zwarte slavenhandelaren in Afrika.Het laken werd door de Hollanders gebruikt om in Afrika slaafgemaakten te kopen van de slavenhandelaren.Ook werd het Leidse laken gebruikt om er uniformen van te maken voor de militairen.Zo speelde ook de Leidse lakennijverheid een rol in het koloniale- en slavernijverleden van ons land.De Leidse familie Van den Bos, in de 17e en 18e eeuw werkzaam in de lakenindustrie,was hier dus ook indirect bij betrokken.

Leny correspondeerde eind jaren’50 met meisje in Zuid- Afrika

Eind jaren'50 correspondeerde Leny,onze moeder, met een meisje uit Johannesburg,Zuid-Afrika.Leny was toen 13-14 jaar.Zo kreeg ze in oktober 1958 een brief uit dat land,evenals op 10 februari 1959.Jarenlang heeft onze moeder deze brieven bewaard.In Zuid-Afrika heerste toen nog het apartheidssysteem.Het meisje uit Johannesburg schetste in haar brieven aan Leny het leven zoals dat in Zuid-Afrika destijds geleid werd en Leny nam daar als tiener gretig kennis van.De taal die in de brieven gebezigd werd,was het Zuid-Afrikaans.Jan van Riebeeck landde in 1652 met een VOC-schip bij Kaap de Goede Hoop.

Amanda 52!

Op donderdag 18 december is het feest.Want dan viert Amanda haar 52e verjaardag.Amanda werd geboren op 18 december 1973,de tijd van de autoloze zondagen in verband met de oliecrisis van 1973,de tijd van het kabinet Den Uyl.Farce Majeure,het satirische televisieprogramma,kwam toen met het liedje 'Koeweit,Koeweit,kiele kiele Koeweit'.We feliciteren Amanda met haar verjaardag en wensen haar nog vele jaren in goede gezondheid!Ook John en de rest van de familie van harte gefeliciteerd!

De slavenopstanden

In de tweede helft van de 18e eeuw,onder invloed van het Verlichtingsideaal en de Amerikaanse en Franse revoluties,waren er verschillende slavenopstanden.In Suriname leidde de vrijheidsstrijder Boni in 1762 een slavenopstand,terwijl Tula in augustus 1795 een opstand op Curacao leidde.In 1793 werden de tot slaaf gemaakten op Haiti vrij.Haiti speelde een voortrekkersrol.In 1763 was er een opstand in Berbice, het huidige Guyana.Suus en Tim hebben een voorouder die in 1811 in Berbice geboren werd.Toch duurde het nog tot 1 juli 1863 voordat de slavernij in de Nederlandse kolonien werd afgeschaft,feitelijk pas tot 1873.Op 1 juli 2023 maakte koning Willem-Alexander excuses voor het Nederlandse slavernijverleden en vroeg hij om vergiffenis voor de rol die zijn voorouders,de stadhouders en koningen,hierin gespeeld hebben.

Denijs van den Bos(1859-1913)

Denijs van den Bos(1859-1913) was de grootvader van onze grootvader en vader Denijs van den Bos(1918-1988).Hij kwam op zaterdag 12 november 1859 om half elf 's ochtends ter wereld en was de zoon van Jan van den Bos(1814-1867) en Jannetje Isabella van Heusden (1819-1899).Denijs kwam op die zaterdagochtend in 1859 aan de Leidse Middelstegracht ter wereld.Daar woonde het gezin Van den Bos toen.Kort voordat Denijs geboren werd,was er nog een cholera epidemie in Leiden in 1859.In nog een ander meer politiek opzicht was de tijd waarin Denijs geboren werd interessant te noemen.In de jaren'50 en'60 van de 19e eeuw werd namelijk de constitutionele strijd beslist tussen koning en Staten-Generaal over de vraag of een kabinet aan het bewind kan blijven indien de Kamer het vertrouwen in het kabinet verliest,zo lezen we in het boek 'In dit Huis' over twee eeuwen TWeede Kamer.In de jaren 1866-1868 ontwikkelde zich de ongeschreven vertrouwensregel van het parlementaire stelsel die inhoudt dat een minister of kabinet ontslag vraagt aan de koning indien de Kamer het vertrouwen opzegt.Dit speelde rond de geboorte van onze voorvader Denijs rond 1860.

December 2025

Vandaag is het 1 december 2025,de laatste maand van het jaar is begonnen,het jaar waarin het 50 jaar geleden was dat ik mijn dagboek begon.Ook het jaar waarin het 1700 jaar geleden was dat het Concilie van Nicea plaatsvond en het jaar waarin het 50 jaar geleden was dat Suriname onafhankelijk werd.Begin dit jaar werden tevens de oorlogsarchieven openbaar.Morgen,2 december 2025,viert Lev zijn 15e verjaardag en op 18 december wordt Amanda 52 jaar.Van harte gefeliciteerd alvast!

Nijs zat zeker in twee razzia’s

Onze vader en grootvader Denijs van den Bos (1918-1988) heeft gedurende de bezettingstijd in zeker twee razzia's gezeten.Op 26 november 1947 verklaarde hij daarover tijdens een verhoor:'Bij de razzia in Rotterdam op 18 november 1944 (moet zijn 10 of 11 november 1944)en in Leiden op 12 januari 1945 ben ik gegrepen doch ik wist beide keren te ontsnappen.Ik heb een paar tochten naar het noorden van het land ondernomen om voedsel te halen.Tevens verwachtte mijn vrouw weer een baby.'Mogelijk werd er bij de razzia in Leiden met scherp geschoten op vluchtelingen,dus ook op onze vader en grootvader Nijs.Bij de razzia op 13 en 14 januari 1945 werden ongeveer 300 mannen opgepakt in Leiden en omgeving.

Arie Schaft (1893-1980) in militaire dienst

Arie Schaft,onze groot- en overgrootvader,vader van Jansje van den Bos-Schaft,werd op 17 januari 1913 opgeroepen voor militaire dienst.Op 30 september 1913 werd hij echter alweer met groot verlof gestuurd.Arie gedroeg zich niet altijd als een voorbeeldig soldaat in dienst.Toen Koningin Wilhelmina waarschijnlijk in 1913 op troepeninspectie kwam,deed hij een geit na toen ze passeerde.Dat kwam hem op veertien dagen gevangenisstraf te staan,veertien dagen zwaar.Arie Schaft was gelegerd in de Leidse Doelenkazerne.Het kwam soms ook voor dat hij helemaal niet mee marcheerde met de troepen.Zo ging hij eens in Katwijk in de kant liggen.Het voorval met Koningin Wilhelmina zou aan de Leidse Prinsessenkade gebeurd kunnen zijn.Hij stond daar in de rij.Bij het uitbreken van de Eerste Wereldoorlog werd Schaft op 1 augustus 1914 opnieuw onder de wapenen geroepen.Op 31 oktober 1916 werd hij uit de dienst ontslagen 'wegens onwillekeurige afvloed van de pis.'

Weer verjaardagen

Opnieuw kondig ik een aantal verjaardagen aan.Dit keer die van Herman op 23 november-hij wordt 54 jaar-,die van Janny op 29 november-zij viert dan haar 79e verjaardag- en die van Frenkie op 30 november.Frenkie blaast alweer twee kaarsjes uit.Verder vier ikzelf op 25 november mijn 62e verjaardag en Lev wordt op 2 december 15 jaar.Alle jarigen van harte gefeliciteerd en nog vele jaren in goede gezondheid!

Christoffel Dirksz.den Os

Christoffel Dirksz.den Os werd in ca.1608 te Norwich, Engeland, geboren.Op 27 mei 1633 ging hij te Leiden in ondertrouw met Isabella Dirks.Christoffel was de stamvader van Lena den Os (1876-1952), de moeder van onze grootvader Johannes Bavelaar (1899-1984).Christoffel werd dus in Norwich geboren.Hij was lid van de familie Den Os die eind 16e eeuw, begin 17e eeuw vanuit het huidige Belgie was gevlucht voor de Spaanse dwingelandij in de Zuidelijke Nederlanden.Het waren protestantse vluchtelingen.De zoon van Christoffel,Dirk den Os,werd in 1636 te Leiden geboren.In 1691 kwam deze te overlijden.Deze telg van de familie heeft onder meer in het Clooster van Nasareth gewoond.Dit in 1474 gestichte Leidse klooster werd tussen 1576 en 1592 voor de opvang van leprozen ingericht.Later bood het plaats aan 63 kleine huisjes voor de armste Leidse textielwerkers onder wie Dirk den Os.

Bezoek aan het Openluchtmuseum in Arnhem:dinsdag 25 juli 1995

Op dinsdag 25 juli 1995 hebben Ma, John en ik een bezoek gebracht aan het Openluchtmuseum in Arnhem.Ik schreef toen:'Het is nu vier uur in de middag van 25 juli 1995 en we zijn zojuist uit Arnhem teruggekeerd.We zijn vanochtend om half tien vertrokken.John reed via Utrecht.We kwamen langs Maarn.Om ongeveer half twaalf waren we er.We bleven er tot ca twee uur vanmiddag.De verschillende woningen en boerderijen in het Openluchtmuseum bekeken.Er waren koeien,lammeren en geiten.Een draaiorgel,een broodbakkerij en een ouderwetse kruidenier,opkomst van specerijen in de 17e eeuw.Verder een ouderwetse apotheek.'

Bezoek aan natuurpark Plitvice:donderdag 9 augustus 1984

Op donderdag 9 augustus 1984 hebben we een bezoek gebracht aan het natuurpark Plitvice in Kroatie.Op vrijdag 10 augustus 1984 schreef ik:'Gistermorgen om zes uur kwam Pa ons wekken.Nadat we iets hadden gegeten en gedronken zijn we toen om kwart voor zeven richting Plitvice gereden.Aanvankelijk reden we nog een verkeerde route doch om zeven uur zetten we dan echt koers richting Rijeka.Van Rijeka volgden we de kustweg langs de eilanden KRK en Rab en ik moet zeggen dat het water daar bijzonder blauw is.Na een lange reis van ongeveer 5 1/2 uur kwamen we ca half een gistermiddag in het natuurpark aan.'

Sven Ratzke speelt in ‘Tanz auf dem Vulkan’

Zanger en theatermaker Sven Ratzke speelt momenteel in 'Tanz auf dem Vulkan',een theaterstuk over het Berlijn van eind jaren'20 mt liedteksten uit de 'Dreigroschenoper' van Bertolt Brecht (tekst) en Kurt Weill (muziek).In 1928 werd de 'Dreigroschenoper',de 'Driestuiversopera' voor de eerste maal opgevoerd in Berlijn.Sven Ratzke,de Duits-Nederlandse artiest die ook veel werk van David Bowie heeft vertolkt,heeft een zwak voor de 'Roaring Twenties' in Berlijn,die'Goldenen Zwanziger'.Het voedsel was in die tijd in verhouding duurder dan tegenwoordig,het wonen was dan weer goedkoper.

Het nationaalsocialisme als rancuneleer

In 1937 verscheen van de hand van Menno ter Braak een brochure getiteld: Het nationaalsocialisme als rancuneleer.Het boekje werd een paar jaar geleden opnieuw uitgebracht met een voorwoord van Bas Heijne.Heijne schrijft dat Menno ter Braak een intellectueel was die zich door de tijd waarin hij leefde,gedwongen voelde tot politiek engagement.Samen met schrijver Eddy du Perron,die hij in 1930 ontmoette,richtte hij Forum op,het belangrijkste literaire tijdschrift van voor de oorlog.Volgens Ter Braak komen fascisme en nationaalsocialisme voort uit de democratie zelf,schrijft Heijne verder.Er worden parallellen getrokken tussen onze tijd en de jaren dertig,waarin het bruine gedachtegoed van het nationaalsocialisme zich verspreidde.Toch iets om bij stil te staan nu extreemrechts bij de verkiezingen afgelopen woensdag alles bij elkaar in totaal bijna 50 zetels haalde.

Bezoek aan Nijs en Jansje in Ootmarsum:19 mei 1986

Op maandag 19 mei 1986,tweede Pinksterdag,brachten we een bezoek aan onze grootouders die toen voor vakantie in het Twentse Ootmarsum waren.Ik schreef toen het volgende in mijn dagboek:'Vandaag,19 mei 1986,zijn we per auto naar Ootmarsum gereden.Oma en opa van den Bos verblijven er een week.Ze zijn er zaterdagmiddag aangekomen.Ze waren erg moe van de rit.Gisteren,zondag 18 mei 1986,zijn ze Ootmarsum in gegaan.Opa zei dat ze twintig jaar geleden (in 1966) in hetzelfde hotel zaten:De Kuiperberg.We kwamen vanmiddag om een uur in het hotel aan.'

Het Duitse ‘Stadtbild’ - of ‘straatbeeld’ debat

Er woedt in Duitsland al enige weken een debat over het Duitse 'Stadtbild' of 'straatbeeld',aangezwengeld door bondskanselier Merz die daar opmerkingen over heeft gemaakt.Merz heeft onder meer gezegd dat het straatbeeld in Duitsland is veranderd en niet ten goede.Links verwijt Merz nu dat hij discriminerende opmerkingen naar allochtonen in Duitsland zou hebben gemaakt, terwijl rechts het grotendeels met hem eens is.Hoe het ook zij,Duitse steden en gemeenten zijn in verval en bieden vaak een troosteloze aanblik.Zwembaden zijn veelal gesloten,straten en wegen zijn kapot en er is veel vuil en afval op straat.In Berlijn is het aantal daklozen sterk gestegen en in veel steden is er sprake van drugsoverlast en criminaliteit.In Duisburg en Gelsenkirchen is het heel erg.Er is daar veel armoede en werkloosheid.Maar ook steden als Muenchen en Augsburg raken door hun reserves heen.Steeds meer mensen doen een beroep op de voedselbank.Veel gemeenten staan met hun rug tegen de muur.Ze kunnen geen kant op, gewoonweg omdat de gemeentekassen leeg zijn.De economiche crisis in Duitsland, de 'Wirtschaftskrise',laat zich dus nu ook in de gemeenen voelen.Veel steden zijn failliet.

Nijs gaat weer bij Ideco werken:21 september 1936

Op 21 september 1936- Nijs was in maart van dat jaar 18 jaar geworden- ging onze vader en grootvader weer bij Ideco aan de Leidse Breestraat werken.Van 1 november 1934 tot februari 1935 had hij daar al eerder gewerkt.Ideco was een radio en electronica winkel,gevestigd aan de Breestraat 121 in Leiden met nog andere vestigingen in Amsterdam,Bussum,Den Haag en Utrecht.De tweede werkzame periode van Nijs bij Ideco duurde van 21 september 1936 tot 2 februari 1937,waarna hij als elektrisch lasser werk vond.Het jaar 1936 was een bewogen jaar.In maart 1936,om precies te zijn op 7 maart,had Hitler-Duitsland het Rijnland weer bezet.In de zomer hadden de Olympische Spelen in Berlijn plaatsgehad en vanwege de toenemende internationale spanningen keerde Nederland vanaf 1936 terug naar een strikt neutraliteitsbeleid.In hetzelfde jaar 1936 vond de verloving plaats van Juliana en Bernhard.

Al eerder was bekend dat Bernhard lid was van NSDAP

Al in de jaren 1990 stond min of meer zwart op wit dat prins Bernhard lid was geweest van de NSDAP van Adolf Hitler.In het boek 'De affaire Sanders' van Gerard Aalders en Coen Hilbrink uit 1996 stond dit opgetekend.Het definitieve bewijs was echter nog niet geleverd omdat de originele lidmaatschapskaart niet was gevonden.Dat de kaart was gevonden,werd in oktober 2023 bekend.Bernhard was echt lid geweest van Hitlers nazi-partij.Hij had zich op 1 mei 1933 als lid gemeld,vlak voordat een ledenstop inging.Bernhard zelf had 'met de hand op de Bijbel'tot zijn dood zijn lidmaatschap ontkend.Foto's van de lidmaatschapskaart lagen echter al langer in het Nationaal Archief van Washington.De prins kreeg de kaart in 1949 toegestuurd van Lucius Clay,de militair bewindvoerder van de Amerikaanse zone in Duitsland.Clay schreef toen:'Beste prins Bernhard,ik heb dit vele jaren in mijn kluis bewaard.Toen ik hem wilde vernietigen,leek het me dat u het recht heeft om hem zelf te vernietigen.'

De beurskrach van 1929 in New York

Winston Churchill,de latere Britse oorlogspremier,was in New York in de week dat de beurskrach daar plaatsvond in oktober 1929.Churchill had er blijkbaar gevoel voor om op het juiste moment op de juiste plaats te zijn.Andrew Ross Sorkin,Amerikaans auteur en journalist,haalt dit gegeven aan in zijn nieuwe boek '1929'.In 1928 steeg de aandelenbeurs maar liefst met 48%,zegt Sorkin.Sorkin,die momenteel in alle grote Amerikaanse talkshows zit om zijn boek te promoten,zegt ook dat we op het punt staan om '1929' te herhalen.Hij waarschuwt voor de AI bubble die zomaar uiteen kan spatten.In de jaren 1920,de 'Roaring Twenties',was het onder meer de uitvinding van de radio die de aandelenkoersen omhoog stuwde.In september 2013 waren John en ik in Wall Street,de New York Stock Exchange,de plaats waar het in oktober 1929 allemaal gebeurde.

‘We stonden er niet zo bij stil’,sprak Geertruida over de opkomst van de nazi’s

In de jaren'30 luisterden Geertruida en Nijs van den Bos naar de radio,de vooroorlogse radio.Ze waren als zoveel hervormde mensen lid van de NCRV, de christelijke omroep die in 1925 was opgericht.We weten uit de mond van Trudy dat ze na de oorlog in het bezit waren van een notenhouten radiomeubel dat ongeveer 60 cm breed en 80 cm hoog was.Hadden ze deze radio al in de jaren'30 en luisterden ze toen ook bijvoorbeeld naar de toespraken van Adolf Hitler vanuit het naburige Duitsland om van de politieke ontwikkelingen daar op de hoogte te blijven?Geertruida in 1990 daarover:'Ja,je hebt dat wel zo,n beetje meegemaakt.Ik stond daar niet zo bij stil.Nee,maar de meeste mensen niet.Nou, de Parkstraat,maar eigenlijk De Kooi werd de Rooie (socialistische) Buurt genoemd.Daar zaten veel mensen die aan die (socialistische) beweging waren.Heel veel.Maar ik bemoeide me daar niet mee,want ik ben christelijk grootgebracht.Nou, ik kan niet meer naar de kerk of wat ook.En dat heb ik lang gedaan.Nee, mijn man was ook nit voor die beweging.