De familie Van den Bos en de bezettingstijd (1940-1945)

Spoedig zal het weer 4 en 5 mei zijn. Dodenherdenking en Bevrijdingsdag 2010-65 jaar na dato, 65 jaar na het einde van de bezettingstijd in Nederland. Ik heb onze grootouders vaak gevraagd naar hun ervaringen in de bezettingsjaren. Grootmoeder Jansje van den Bos (1919-2007)heb ik vaak opgenomen en geinterviewd over de bezettingsjaren. Ze herinnerde zich dat ze ook wel tulpenbollen heeft moeten eten in de Hongerwinter 1944/1945. Haar vader had een kacheltje waarop een en ander werd klaargemaakt. Grootvader Denijs van den Bos (1918-1988) heb ik minder uitgebreid gevraagd naar zijn oorlogservaringen, maar hij schreef in 1980 een verslag in algemene zin over de bezettingstijd. Een deel van dit verslag is bewaard gebleven. Hij schreef 'dat de rantsoenen steeds minder werden en dat er ook schaarste aan goederen kwam, waardoor de tegenstand van de overigens wel lijdzame bevolking steeds groter werd. Groepen van verzet ontstonden. Deze groepen werden door de bezetters achtervolgd, aldus grootvader Denijs van den Bos in 1980.' Zo was ongeveer de stemming aan het einde van 1942' schreef hij, de tijd waarin Jansje en Nijs in het huwelijk traden. Er is over de stemming in bezet Nederland laatstelijk een boek verschenen van de hand van Bart van der Boom,' We leven nog- de stemming in bezet Nederland 1940-1945. Dit boek sluit aan op de visie van Lou de Jong en gaat een beetje in tegen de sinds de jaren tachtig gehuldigde opvatting onder historici zoals Hans Blom dat de Nederlanders vooral pragmatisch handelden, erop uit om vooral hun eigen hachje te redden. Het Nederlandse volk was geen heldenvolk in hun opvatting en het beeld dat Lou de Jong van de stemming in bezet gebied gaf, was veel te zwart-wit, te veel uitgaand van een goed-fout-perspectief. Het boek 'Grijs verleden' van Chris van der Heijden wilde eveneens aandacht vragen voor de grijstinten. Jansje en Nijs van den Bos hebben ook te maken gekregen met nieuwe realiteiten na mei 1940. Grootvader Denijs van den Bos werd gedwongen werk voor de Duitsers te aanvaarden na 1943. Hij heeft zich in dat lot geschikt, maar werd van zijn vrouw en pas geboren kind gescheiden daardoor. Vooral grootmoeder Jansje van den Bos-Schaft keerde zich fel tegen de bezetter. Ze is wel eens naar een Wehrmachtsofficier uitgevallen, toen deze een speldje van de kleding van Nijs haalde. Dat moet in 1941 of 1942 geweest zijn.