Nogmaals de naoorlogse periode

Vandaag, 29 augustus 2007, is het 44 jaar geleden dat Arie van den Bos en Lena Dieuwertje Bavelaar in het huwelijk traden. Vandaag kijk ik weer terug naar het verleden en met name naar de jeugdjaren van onze beide ouders. Zoals in een eerdere bijdrage vermeld, verscheen begin jaren '70 het boek ''Tegels lichten" van H.J.A. Hofland- "Ware verhalen in het land van de voldongen feiten". Hofland schildert een beeld van het naoorlogse Nederland en benadrukt de restauratie van het bestel na 1945. Van 1945 tot 1950 speelde de Indonesische kwestie en moest een antwoord worden gevonden op het Aziatisch nationalisme. Daarbij wilde men eerst orde en gezag herstellen in "Ons Indie" om vervolgens te praten over zelfstandigheid. Het is deze zomer precies 60 jaar geleden dat de eerste politionele actie plaatsvond. Hofland stipuleert dat dankzij de koloniale affaires het bestel vaster in het zadel is gekomen. De pers werkte daaraan mee, was volgens Hofland een ''vazalpers". In 1956 kwam de 'Greet Hofmans-affaire' naar buiten en de Nederlandse dagbladpers omzeilde de waarheid. Ook de Koude oorlog heeft de positie van het bestel versterkt. Er was een duidelijke zwart-wit tegenstelling tussen de Verenigde Staten en de Sovjet-Unie. Discussie was onmogelijk. Daarnaast heeft ook de welvaart bijgedragen aan de restauratie van het bestel. Mensen verzoenden zich met de samenleving en de welvaart stemde de mensen tevreden. Er was echter een probleem dat rees en dat was het vraagstuk van de verdeling van de macht. Verzet rees pas in de jaren zestig en dit luidde het begin van het verval in van het bestel. Verzet rees eerst van rechts: de boerenpartij. Een malaisestemming heerste binnen de politiek en in 1958 kwam een einde aan de samenwerking tussen socialisten en confessionelen. Tot 1963 bleef het echter nog tamelijk rustig. Maar dan breekt de oppositie los, hetgeen ook blijkt uit televisieprogramma's als "Zo is het toevallig ook nog eens een keer", wegbereiders voor "provo". Dit proces resulteert onder meer in de rellen van 1966 in de hoofdstad. Er is dan sprake van grote ontreddering bij de autoriteiten en Nederland heeft dan te maken met niet veel minder dan een gezagscrisis. Nieuw-links komt op en ook D'66 wordt opgericht. Hofland beargumenteert dat zich vanaf 1945 (tot ca. 1970) twee revoluties hebben voltrokken: 1)Van een groot koloniaal rijk naar een kleine internationaal georienteerde natie 2) Culturele revolutie vanaf ca. 1955-1956 in de westerse wereld. Met name wat betreft de jeugdcultuur. De film 'Rock around the clock' werd in 1956 in Apeldoorn verboden. Veranderende opvattingen over taboes. Een derde, in 1972 nog in gang zijnde revolutie was volgens Hofland die van de herverdeling van macht. Met name ook van macht binnen bedrijven.

Paasvakantie 1974

Het was in het voorjaar van 1974 dat we paasvakantie hadden. Ik schreef daar toen het volgende over: "In de paasvakantie ben ik naar mijn opa geweest. Dat was erg leuk. Dat is eigenlijk mijn vaders Opa (Arie Schaft (1893-1980) was in september 1973 weduwnaar geworden na het overlijden van zijn vrouw Elizabeth Schaft -van Welzen). Wij hadden wel 60 eieren in huis en er zijn er nu nog 5 van over. In de paasvakantie heb ik ook gedamd met mijn vader. Mijn oma en opa zijn ook geweest. Ze namen een paasei mee. In de vakantie heb ik geverfd en mijn broertje, die 3 jaar is, verfde mee. Het was erg leuk, maar hij gooide het potje met water wel om en dat was niet zo leuk. Het was een hele leuke vakantie met veel plezier. "

September 1973: Juliana 25 jaar vorstin

Begin september 1973 vierde koningin Juliana haar 25-jarig jubileum als regerend vorstin. Op woensdag 5 september had heel Nederland vrijaf. Ik schreef op 6 september 1973 het volgende: "Gisteren ben ik met mijn vader, moeder en broertje naar muziekkorpsen gaan kijken. Een man had zijn pet vergeten. De man voorop gooide de stok heel hoog en ving hem heel handig op. Daarna gingen we naar de stad, bij V&D stond een snoeptent en een draaimolen. Mijn broertje ging in een brandweerauto en ik op een motor. Op de Breestraat stonden ook allemaal kraampjes. Het was daar een drukte van belang. Mijn moeder wilde nog wat kopen, maar het was veel te druk. De vlag van het stadhuis hing ook uit. Daarna gingen we naar mijn tante (Trudy). Daar waren ook allemaal kraampjes en kinderspelen. Ballen gooien enz. Er was ook ijs verkrijgbaar. Heerlijke vanille-ijs voor maar 25 cent. Overal waren kinderen met vlaggen te zien. Toen gingen we naar huis. Toen ik uit de auto stapte, zag ik in de lucht een luchtballon. Daar zaten mensen in het rieten bakje. De mensen zwaaiden en ik zwaaide terug. Daarna gingen we naar binnen. Het was vijf uur. 's Avonds zouden mijn vriendjes en ik met fakkels op straat gaan lopen. Dat gebeurde toen. Om zeven uur begonnen we en kwart over acht hielden we op. Toen was alles weer gewoon."

Zomer 1972-pas verhuisd naar de Carneoolstraat

In de zomer van 1972 schreef ik op 8-jarige leeftijd het volgende: "Mijn moeder is druk aan de schoonmaak. Maar niet voor de vakantie, nee. Wij zijn verhuisd en toen kwam er in dat nieuwe huis een verbouwing. Want ik kreeg een nieuwe wasbak op mijn kamer. En nu hebben we in de douche een gekleurde wasbak, een oud roze, heel mooi en een nieuwe mengkraan. Toen moest alles opengebroken. Het was toen een hele grote rommel. Vandaar dat mijn moeder moest schoonmaken. Dat was een heel karwei. Daarom ging ik wel eens helpen. In de vakantie gaat mijn vader een paar dingen opknappen. Verven, want er waren kastjes en die hebben we ergens anders gehangen. Nu zie je precies die afscheiding. Dat is niet mooi. Maar als mijn vader het verft, zie je er niets meer van. Mijn vader werkt bij de Rijnlandse bouwmaterialenhandel, Korswagen en daar verkopen ze sierblokken. Die willen we hebben, want we willen achter een muurtje van sierblokken hebben. Want achter is alleen maar ijzerdraad en een paar paaltjes."

65e Huwelijksdag Janny en Nijs van den Bos

Vandaag is het 5 augustus 2007 en dus precies 65 jaar geleden dat onze ouders en grootouders Janny en Nijs van den Bos op het Leidse stadhuis in het huwelijk traden. Het gebeurde op 5 augustus 1942, middenin de bezettingstijd. Vandaag is een dag vol weemoed, juist ook omdat zowel Janny als Nijs niet meer leven. Op 26 maart 1988 overleed Denijs van den Bos op 70-jarige leeftijd, j.l. 9 mei 2007 ging moeder en grootmoeder Janny op de leeftijd van 88 jaar van ons heen. Op 12 maart 2008 zal het 90 jaar geleden zijn dat opa Nijs geboren werd, terwijl we op 5 januari 2009 de 90e geboortedag van Jansje zullen herdenken. De huwelijksakte van de beiden wordt over precies tien jaar openbaar: op 5 augustus 2017, 75 jaar na de voltrekking van het huwelijk.

De fifties- of toen Nederland nog "onbedorven" was

Ik vind het goed af en toe een blik achterom te werpen. Terugzien op het verleden is niet alleen vanuit nostalgisch oogpunt fijn en prettig, het biedt ons ook de mogelijkheid om te onderzoeken hoe het allemaal zo gekomen is en wie we ook al weer waren en zijn. Zonder verleden geen toekomst, is mijn devies. Nederland is nog steeds enigszins in verwarring, weet niet goed wat zijn identiteit is en door het opstellen van een historische canon heeft men tegenwicht willen bieden aan die verwarring en het gevoel de weg kwijt te zijn. In deze bijdrage wil ik ingaan op de jaren vijftig- jaren van grootheid , zoals Joshua Livestro ze getypeerd heeft. Begin jaren zeventig begonnen tal van studies te verschijnen over de ''fifties", waarvan de bekendste het boek 'Tegels lichten'' van Henk Hofland is. De jaren vijftig waren de jaren van de grootscheepse industrialisatie . De lonen bleven relatief laag. Ondanks enige loonsverhogingen in 1954(gecontroleerde loongolf) en ook later in deze jaren (de liberale loongolf van 1958), duurde het tot 1963 voordat de eerste echt grote loonexplosie een feit was. Waren de jaren vijftig nu die conservatief-gezapige jaren of was er al iets van de bruisende sixties onderhuids aanwezig? Daarover wordt verschillend geoordeeld door de historici. Hofland benadrukt het restauratieve karakter van deze jaren en het herstel van het bestel. De doorbraak van de PvdA slaagde echter wel ten dele, met name in protestants-christelijke richting. In 1952 ging de ARP met de PvdA regeren. De ontkerkelijking zette door en het percentage randkerkelijken steeg enorm. De jaren vijftig zou men ook kunnen zien als jaren waarin een beschavingsoffensief ter hand werd genomen, jaren van een anti-revolutie. Livestro ziet een groot nationaal zelfbewustzijn in deze jaren. Drees-premier van Nederland in de jaren 1948-1958- twijfelde geenszins aan dit nationale zelfbewustzijn. Dit bewustzijn werd in de jaren zestig grotendeels met de grond gelijk gemaakt, toen een cultuur van "Weg met ons!" ontstond. De jaren vijftig waren ook jaren waarin angst een rol speelde: de angst om van buitenaf door de Russen bezet te worden en van binnenuit de ontwrichtende werking van de binnenlandse geboortegolf (babyboom!) te moeten ervaren. De jaren'60 generatie benadrukt met name het conservatisme van de fifties, het in zichzelf gekeerd zijn. De conservatief Livestro ziet echter ook de amerikanisering, de toestroom van Amerikaanse producten en de Europeanisering als kenmerkend voor dit decennium. Graag kom ik later nog terug op dit zo interessante decennium van de jaren vijftig.