Oma Schaft (1894-1973)

Elizabeth Schaft-van Welzen (1894-1973) was mijn overgrootmoeder. Zij was de moeder van onze grootmoeder Jansje van den Bos-Schaft (1919-2007). Oma Schaft was een lieve, moederlijke vrouw. Je was er altijd graag. Ook haar kleinkinderen hadden een goede band met haar. Het was gewoon een lief omaatje. In 1918 trouwde ze met Arie Schaft. Ze gingen toen aan de Vollersgracht wonen, waar ook Jansje geboren werd in januari 1919. Arie Schaft(1893-1980) werkte toen in Den Haag en ging op de fiets naar zijn werk met Oom Willem. Er was een bedstee in de woning aan de Vollersgracht. Er was een wc beneden voor buren en bovenburen. Er was een vierkant gangetje beneden en dan ging je rechtop de steile trap op. Er was geen gas om te koken- zo vertelde de zuster van mijn grootmoeder Rie Laman-Schaft me telefonisch in december 2005. Wel was er een gaskousje voor licht. Omaatje Schaft kookte op petroleumstellen die op de grond stonden. Opoe Schaft, de moeder van Arie Schaft zei dan altijd:'Bet, ga mee met me, want Arie is toch de hele dag weg.' Arie Schaft (1893-1980) verdiende vrij veel in die eerste jaren na de Eerste Wereldoorlog. Hij bracht in die tijd van hoogconjunctuur 22 gulden mee naar huis, een voor die tijd aanzienlijk bedrag. Maar na 1929 werd de economische situatie hopeloos voor Elizabeth en Arie. Ze maakten economisch moeilijke jaren mee in de jaren dertig.

Onze 19e eeuwse familiegeschiedenis

Begin jaren '90 schreef ik het verhaal van onze familie. Ik ruimde in dat verslag een hoofdstukje 'Bekende gezichten' in met de geschiedenis van onze familie in de 20e eeuw. Personen als Denijs van den Bos (1896-1966), Denijs van den Bos (1918-1988) en Arie van den Bos (1945-2007) kwamen hierbij aan bod. De komende tijd echter wil ik meer aandacht gaan besteden aan onze 19e eeuwse familiegeschiedenis met mensen en voorouders als Jan van den Bos (1770-na 1850), Jan van den Bos (1814-1867) en Denijs van den Bos (1859-1913); Ik zal pogen hun levensgeschiedenissen in te bedden in een sociaal-historisch kader. Ook de algemene 19e eeuwse Nederlandse geschiedenis kan ons hierbij nadere inzichten verschaffen. Over de karakters van onze 19e eeuwse Van den Bossen is overigens niet zo heel veel bekend. Bij mijn weten is overgrootvader Denijs van den Bos (1896-1966) nooit uitgebreid over zijn vader geinterviewd. Hij was dan ook pas 17 jaar toen zijn vader overleed en heeft hem dus niet lang meegemaakt. Over de karakters van Jan van den Bos (1770-na 1850) en diens zoon Jan van den Bos (1814-1867) weten we zo goed als niets. Daarover is ons niets overgeleverd. Toch gaan we proberen onze 19e eeuwse familiegeschiedenis enigszins te schilderen en in te kleuren, ook door middel van gegevens over het 19e eeuwse Leiden, de plaats waar de levensgeschiedenissen van onze voorouders in die tijd zich ontvouwden.

Arie van den Bos (1945-2007) 65

Vandaag is het 65 jaar geleden dat onze vader en grootvader Arie van den Bos (1945-2007) werd geboren. Dat gebeurde kort na het einde van de voor Nederland zo droevig verlopen bezettingstijd. Naar uit latere berichten is gebleken zou Arie rond 5 uur 's middags op 15 mei 1945 geboren zijn. Moeder Jansje beviel van haar tweede kind zonder dat haar man Nijs hiervan wist. Hij zou pas eind mei weer in Leiden arriveren. Dat allemaal nu 65 jaar geleden. Helaas moesten we in december 2007 afscheid nemen van onze zo beste vader en opa Aad. Deze dag mocht hij helaas niet meer beleven. Moge hij in vrede rusten!

10 mei 1940: Duitsland valt Nederland binnen

Vandaag, 10 mei 2010, is het precies 70 jaar geleden dat nazi-Duitsland Nederland binnenviel. Dat gebeurde in het holst van de nacht. Koningin Wilhelmina geeft een verklaring uit en richt een 'vlammend protest' tegen deze 'voorbeeldloze schending van de goede trouw en aantasting van wat tussen beschaafde staten behoorlijk is.' Jansje van den Bos (1919-2007) wist ons later te vertellen dat ze op de avond van donderdag 9 mei 1940 met haar verloofde Denijs per fiets naar de dansschool van Mieremet was gegaan. Daar was die avond een dansfeest georganiseerd. Het was die 9e mei prachtig voorjaarsweer geweest en ook de 10e mei 1940 was het schitterend weer. Jansje vertelde later:'Ik was te laat thuis gekomen. Dat was precies de nacht voor de oorlog. Toen kwam ik om half een thuis. We waren wezen dansen bij Mieremet. Toen is het een beetje laat geworden en toen was mijn vader zo kwaad, oh wat was hij kwaad! dat pikte ik niet.'s Nachts om vier uur begonnen ze al te vliegen. Ik heb wel geslapen, een paar uur en toen werden we wakker door vliegtuigen. Dat was je niet gewend. Ik keek uit het wc-raampje. Dat was om vier uur, misschien is het half vijf geweest. Een hele laag van die Messerschmitts!'

De jaren zestig- een inmiddels vervlogen tijd

De jaren zestig- jaren die al zo ver weg lijken, maar toch ook zo bepalend zijn geweest voor de huidige samenleving. Hans Keller heeft in 1977 voor de VPRO-televisie een documentaire gemaakt over de jaren 1948-1978 en dan met name over de jaren zestig. Dat ikzelf me bewust werd -althans later- dat ik in de sixties leefde, merkte ik aan het feit dat mijn moeder me in die eerste jaren van mijn jeugd een 'beatlebaassie' noemde, refererend aan de toentertijd zo populaire Beatles. Het jaar 1966 was het sleuteljaar voor de Nederlandse jaren zestig, met het bouwvakkersoproer, de Telegraafrellen en het Huwelijk van Beatrix en Claus op 10 maart 1966 met de beruchte rookbom. Provo's waren actief in deze tijd in Amsterdam. De jaren zestig, jaren van beginnende democratisering van de samenleving, onder meer met de opkomst van D66 met Hans van Mierlo die eerder dit jaar overleed. De jaren zestig markeerden ook de doorbraak van de televisie in ons land. Met televisie-uitzendingen was in het begin van de jaren vijftig een begin gemaakt, maar pas aan het begin van de jaren zestig werd het een massamedium met uitzendingen als 'Open het Dorp' met Mies Bouwman, de begrafenis van Koningin Wilhelmina in december 1962 en programma's als 'Zo is het toevallig ook nog eens een keer'. Ook politieke uitzendingen werden meer en meer bekeken, waaronder de nachtelijke uitzending van de 'Nacht van Schmelzer' in 1966. In 1967 verhuisden we van de Trompstraat naar de Van der Tasstraat te Leiden. Een nieuwe periode was begonnen. Er is wel eens beweerd dat de jaren zestig tot halverwege de jaren zeventig hebben geduurd. Het kabinet Den Uyl was immers de verwezenlijking van de democratiseringsgolf die in Nederland in de jaren zestig begon. Het was de verbeelding aan de macht. De jaren zestig, een romantische, maar inmiddels vervlogen tijd!

Jansje van den Bos-Schaft en de vooroorlogse vakanties

In 1993 sprak onze grootmoeder Jansje van den Bos-Schaft (1919-2007) over haar vooroorlogse vakanties. Die vakanties waren niet altijd even geslaagd. Zo moet het in 1939 geweest zijn dat ze veertien dagen met de familie Van Dorp naar Noordwijk is geweest.'Neem je badpak maar mee', had mevrouw Van Dorp, de tandartsvrouw, gezegd. Maar onze grootmoeder werd er flink aangezet. Ze moest flink aan de slag en dat badpak heeft ze niet aangehad, zo vertelde ze mij in een video-opname uit 1993. Ze sliep op een klein kamertje in Noordwijk. Ook heeft Jansje in Noordwijkerhout gekampeerd voor de oorlog. Dat is een weekend geweest met grootvader Denijs van den Bos (1918-1988) en Bram Bijl. Er was een aparte afdeling voor jongens en voor meisjes op het kampeerterrein. In het begin van de bezettingstijd maakte ze ook nog al eens fietstochten met de familie Bijl en de familie Sieval-Hooijdonk.

De familie Van den Bos en Katwijk

De familie Van den Bos heeft een speciale band met Katwijk. Vanaf de jaren '50 kampeerde de familie in Katwijk. Op zijn sterfbed heeft grootvader Denijs van den Bos(1918-1988) nog gezegd:'Je kunt beter een tent opzetten in Katwijk.' Maar de band met Katwijk gaat al verder terug.Al in 1909 ging overgrootmoeder Geertruida van den Bos-Nievaart al soms een middag naar Katwijk met de boot van Harland. In de jaren '60 kampeerden wij er. In 1980 maakten we er een duinwandeling, evenals in 1973. In 1967 was ik er voor een wandeling met mijn tante Trudy en de hond Sammie. In juli 1995 maakten mijn moeder en ik een fietstochtje naar Katwijk. We bekeken het kampeerterrein, waar we zulke fijne herinneringen aan hadden. In 2007 vond onze grootmoeder Jansje van den Bos-Schaft (1919-2007) haar laatste rustplaats in Katwijk.