De jaren 1840

Hoe zagen de jaren 1840 eruit voor Nederland en de familie Van den Bos? De jaren 1840 waren revolutionaire jaren. Er zat revolutie in de lucht. Er heerste grote armoede in ons land. In 1840 stond het er beroerd voor met de schatkist. Willem I werd opgevolgd door zijn zoon koning Willem II in oktober 1840. In een rapport aan de koning schreef de gouverneur van Noord-Holland de lage levensstandaard toe aan het feit dat de werkgelegenheid op het platteland niet in de pas liep met de groei van de bevolking. Het waren dus alleszins 'zwarte jaren', de jaren 1840. Hoe verging het de familie Van den Bos in die jaren? Op 21 november 1841, een zondag, baart Jannetje Isabella van den Bos-van Heusden een dood kind. Het was haar tweede kind. Spoedig daarna zou ze opnieuw zwanger zijn. Op zaterdag 31 december 1842 kwam zoon Jan van den Bos ter wereld, maar al op 22 februari 1843 kwam het kind te overlijden. Nederland gaat dan gebukt onder een economische crisis-er heerst grote werkloosheid. In 1845 mislukt de aardappeloogst door de aardappelziekte die dat jaar flink huis houdt. In 1846 is er een muizenplaag. Inmiddels was op 22 juni 1844 dochter Jannetje Isabella van den Bos geboren. Op 1 februari 1847 komt opnieuw een Jan van den Bos ter wereld. Wat ging er om in de hoofden van die arme ouders bij zoveel ellende rond de dood van die kleine kinderen? De misgeboorten aan het begin van die droefgeestige jaren 1840? Konden deze mensen zich wel staande houden? Was er hulp? De saamhorigheid moet nog groot geweest zijn in het Nederland van toen. In 1848 kreeg Nederland een nieuwe grondwet-de grondwet van Thorbecke.

De jaren 1830

Vandaag neem ik u weer eens terug naar de jaren 1830. Holland was in 1830 in hoofdzaak protestants. Ook de familie Van den Bos was protestants. De hoofdstroom van de protestanten vond zijn bedding in wat sinds 1816 officieel de Nederlands Hervormde Kerk heette. In 1816 had koning Willem I een 'Algemeen Reglement voor het bestuur van de Hervormde Kerk in het Koninkrijk der Nederlanden' afgekondigd. Leiden telt in 1830 circa 28.000 inwoners, van wie er 15.000 bedeeld werden. Op 25 juni 1832 bereikt de cholera de stranden van de Noordzee, waaronder die van Scheveningen. Hele gezinnen werden uitgeroeid, vooral in de armste wijken. Ons is niet bekend of leden van de familie Van den Bos tot de slachtoffers behoorden. Waarschijnlijk is dit niet. Tegen de winter van 1832 kwam de epidemie tijdelijk tot stilstand, maar in 1833 stak ze opnieuw de kop op. Verder kwam er na 1830 van verschillende kanten meer en meer kritiek op het autocratische bewind van koning Willem I. In de loop van de jaren 1830 vond de in 1814 geboren Jan van den Bos werk als kuiper en kwam hij in contact met Jannetje Isabella van Heusden. Op 11 januari 1838 traden ze in het huwelijk. De vader van de in 1814 geboren Jan van den Bos, de in 1770 geboren Jan, komt in 1839 in de Kaarsemakerstraat te wonen.

Dia-avond Prinses Beatrixschool- 3 september 1975

Op 4 september 1975 verscheen het volgende bericht in de krant. Het betrof de dia-avond in de stadsgehoorzaal naar aanleiding van een dia-wedstrijd dat jaar op onze school. Ik zat toen in de zesde klas:' Kinderen kunnen een bijzondere kijk op het verleden (en heden) hebben. Dat bleek gisteravond in een volle Stadsgehoorzaal, waar bijna 250 Leidse scholiertjes van de zesde klassen van een aantal lagere scholen met hun ouders en leerkrachten bijeen waren om hun 'kijk' op de een of andere manier verzilverd te zien. Onder auspicien van de Rijksdienst Monumentenzorg en de provinciale comite's M75 werd namelijk onder het motto 'Kijk dit moet blijven' een landelijke dia/fotowedstrijd gehouden in 17 Nederlandse steden die bij het Monumentenjaar zijn betrokken. Ruim 5000 scholieren deden daaraan mee, waarvan in Leiden rond de 240. Vorige week kregen de kinderen een camera met diafilm in bruikleen en de plaatselijke fotohandel in Leiden en Leiderdorp gaf instructie.' Ik weet nog dat ik er in die augustusmaand 1975 met de camera op uit ging en onder meer naar de Lakenhal ben getogen om daar delen van de buitengevel op de gevoelige plaat vast te leggen. Met mijn ouders ben ik naar Koudekerk gegaan. Ook daar maakte ik mooie plaatjes.

De huidige crisis

Soms is het erg verleidelijk historische parallellen te trekken. Onze huidige tijd zou volgens sommigen sterk doen denken aan de crisis van de jaren '30. Immers, net als toen staat ons democratisch bestel (lees: de oude politiek) onder druk, is er een politieke crisis en hebben we net als in 1929 op de beurs een Krach gezien. Het nationalisme (lees: Wilders en zijn PVV)steekt opnieuw de kop op en in de islamitische wereld is sprake van fundamentalisme. Een van de oorzaken voor de huidige toestand is gelegen in de aanval op de WTC-gebouwen in september 2001, al ligt de diepere oorsprong van de onvrede van de Nederlanders in de multiculturele samenleving, de armoede in de achterstandswijken en in de overconsumptie aan de andere kant. Waren het in de jaren '30 onze joodse medeburgers die de schuld van de crisis in de schoenen geschoven kregen, nu zijn het moslims en allochtonen die als zondebok worden gezien. Natuurlijk gaat deze vergelijking niet in alle opzichten op, toch lijkt me er een kern van waarheid in te zitten. Te meer daar nu net als in de jaren '30 zich op het economisch wereldtoneel opnieuw een valuta-oorlog lijkt te gaan voordoen. Protectionisme is wat de klok lijkt te gaan slaan. Landen als Japan en Brazilie willen hun munt manipuleren, zelfs devalueren om op korte termijn economisch voordeel te behalen. De euro wordt in verhouding daardoor duurder en dit verzwakt onze concurrentiepositie. In 1934 werd de dollar gedevalueerd. David Barnouw van het NIOD heeft verklaard dat onze huidige tijd slechts ten dele valt te vergelijken met de jaren '30. Dat mag waar zijn, de geschiedenis herhaalt zich nooit op een volkomen identieke manier. Maar toch is waakzaamheid geboden. Net als toen is er sociale,politieke en financieel-economische instabiliteit. We leven inmiddels in een politiek sterk gepolariseerd land,oude stellingen worden opnieuw betrokken en de oude links-rechts tegenstelling lijkt men terug te willen in de nieuwsrubrieken.Het politieke midden komt steeds verder onder druk te staan. En voor politieke stabiliteit hebben we nu eenmaal een sterk midden nodig.

Dierendag 2010

Vandaag is het 4 oktober 2010. Werelddierendag. Onze familie is erg begaan met dieren. Dieren zijn trouw. Grootmoeder Jansje van den Bos noemde ik als kind Oma Pluis, omdat ze in de jaren '60 een kat had die Pluis heette. Later had ze de kat Moppie. Onze grootmoeder is van kindsbeen af tot haar dood een groot dierenliefhebster geweest. Jarenlang was ze lid van de dierenbescherming. Als ze op televisie beelden zag van zeehondjes die doodgeknuppeld werden, zapte ze snel weg. Ze kon het leed van dieren niet aanzien. Ook fulmineerde ze fel tegen het fenomeen van de stierengevechten in Spanje. Ook onze moeder Lena Dieuwertje van den Bos hield enorm veel van met name katten.'Als je later groot bent, begin je maar een dierenasiel,' kreeg ze meer dan eens als kind te horen. In de jaren '60 kregen we de kat Mimi. Die overleed in 1980. We hebben dit dier in onze voortuin begraven destijds. In 1983 kregen we Nouschka, een lief dier dat in 1992 overleed. Verder hadden we destijds aanloop van de katers Kwast en Floor. Ook de kater Gijs, een heel bange kater, was kind aan huis. John en Brigitte zijn ook echte dierenvrienden. Triest dat dit jaar de katten Charlie en Bikkel kwamen te overlijden. Bikkel ligt inmiddels in de tuin van het nieuwe huis begraven.

Afscheid van juffrouw Beks in december 1974

In augustus 1974 kwam ik in de vijfde klas van de lagere school. Niet lang daarna moesten we afscheid nemen van onze juf die wegens gezondheidsklachten de Beatrixschool verliet. In december 1974 stond het volgende in de krant te lezen:' Mej. B. A. Beks heeft gisteravond (16-12-1974) met een zeer druk bezette receptie afscheid genomen van de Prinses Beatrixschool aan de Morsweg. Zij is daar 30 jaar onderwijzeres geweest. Tel je haar jaren in Vlagtwedde (Fr.) en Berlikum (Fr.) mee dan heeft zij bijna 45 jaar voor de klas gestaan.'Een hele prestatie' aldus een der leden van de oudercommissie.'Want de jaren in het onderwijs moet je rangschikken als Indische jaren.' Maar het was kennelijk toch niet voldoende voor een koninklijk lintje, want dat ontbrak.