Jansje Schaft en de film

De jaren tussen de beide wereldoorlogen - het interbellum- waren jaren waarin radio en film steeds belangrijker werden.Het was de tijd waarin Jansje Schaft (1919-2007) opgroeide.Zij hield ervan van het wonder van de film te genieten in die tijd.Zo maakte Marlene Dietrich in 1930 in Berlijn furore met de film 'Der blaue Engel'.Greta Garbo was ook een ster in die vooroorlogse jaren en in Amerika had Charlie Chaplin een roemrijke filmcarriere.Het was in 1938 dat onze moeder en (over)grootmoeder Jansje Schaft de film 'Marie- Antoinette' ging bekijken in een Leidse bioscoop.Ze werkte toen bij tandarts Van Dorp.Ze kreeg een paar uurtjes vrij van mevrouw Van Dorp.Jansje, jaren later, daarover:'Nou,wat moest ik in die paar uurtjes doen?Als ik naar huisging,moest ik mijn moeder helpen.Maar daar kreeg ik geen vrij voor.Ik denk nou,ik ga lekker naar de bioscoop.Toen was er toevallig een lange film:'Marie-Antoinette'.Dat was zo'n goeie film,maar hij liep een beetje uit.Maar toen moest ik terugkomen,want ik moest weer terug naar Van Dorp.En toen kwam ik ipv 5 uur,kwam ik om half 6.Nou, daar stond mevrouw met haar vork in de hand,die stond al te kijken.Ik zie het nog gebeuren.Ik was te laat en meneer moest op tijd eten.Dat was mijn vrije middag!'

Nederland in het Interbellum 1918-1940

Afgelopen maand verschenen er twee uiterst interessante boeken over Nederland in het Interbellum, de periode 1918-1940, de jaren dat onze ouders en grootouders opgroeiden.Het gaat om een overzichtswerk van de historicus Frits Boterman: Tussen Utopie en Crisis en een proefschrift van Wouter Linmans: De Oorlog van Morgen, over de Nederlandse beeldvorming van een volgende oorlog, 1918-1940.Door historici is lang het beeld instandgehouden dat Nederland voor de Tweede Wereldoorlog een 'dooie, gezapige boel was, een met oude kranten dichtgeplakte uithoek van Europa'.Lou de Jong noemde het 'een conservatief land'.De afgelopen decennia is dit beeld evenwel gaan kantelen.Nederland was in de jaren van het interbellum helemaal niet 'een poel stilstaand water achter dijk en duin',maar juist in allerlei opzichten uiterst modern,zeker als het gaat om kunst, techniek, literatuur en massacultuur. Met dank aan Rob Hartmans.

Betty en Fer 45 jaar getrouwd!

Op 20 mei zijn Betty en Fer precies 45 jaar getrouwd.Ze huwden op 20 mei 1976.We feliciteren het bruidspaar en wensen hen veel geluk en gezondheid voor de toekomst!Op die bewuste 20e mei 1976 schreef ik het volgende in mijn dagboek:'Vandaag is mijn tante getrouwd.Om ongeveer tien over half twee gingen we naar Oma van den Bos in de Kersenstraat,we gingen daar eerst de corsages op onze kleding vastspelden.Toen het half drie geworden was,gingen we met de trouwauto's naar het stadhuis.Om ongeveer drie uur begon de ambtenaar met zijn toespraak.OM circa kwart over drie gingen we dan naar 'In den Vergulden Turk'.Om zeven uur was de receptie afgelopen.Om half acht gingen we aan het diner en om elf uur was de bruiloft afgelopen.'

Arie van den Bos 76

Morgen is het precies 76 jaar geleden dat onze zo beste vader, opa, broer, zwager en oom geboren werd.Het was tien dagen na de bevrijding van ons land:15 mei 1945.In december 2007, kort voor zijn dood, relecteerde hij op zijn kleutertijd rond 1950:'Ik zat met Janny samen op de kleuterschool.Ik was drie jaar toen we gingen verhuizen naar de Kersenstraat.En daar weet je natuurlijk niet zo gek veel meer van.De meeste van de kinderen van de kleuterschool gingen ook wel mee naar de lagere school.Als je zo terugkijkt.Sjaak zat daar natuurlijk op, Sjaak van der Tuin en Leny Link, Corry de Kler en Corry van Rhenen, er waren er wel meer.Peter Pelkhof, Konvan Leeuwen,die gingen ook allemaal mee van de kleuterschool naar de lagere school.Dus dat waren jongens en meiden die allemaal meegingen naar die lagere school.En dat was op de 3 Oktoberstraatschool.'

Denijs van den Bos was voor de oorlog lid van ‘De blauwe knoop’

Het moet in het begin van de jaren'30 geweest zijn dat Denijs van den BOs(1918-1988) lid werd van een vereniging van drankbestrijders.Hij was een jaar of vijftien, zestien.We schrijven dan 1934/1935.Symbool van de verenigingen van drankbestrijders was een blauwe knoop.Jansje van den Bos- Schaft herinnerde zich jaren later dat ze ooit ook met haar aanstaande op een bijeenkomst, een landdag, van die vereniging is geweest.Dat moet rond 1936 geweest zijn, de tijd dat ze met Nijs in contact kwam.Op 3 augustus 1989 sprak ze als volgt:'Op een keer hadden ze een dag, een bijeenkomst.Nou, dan worden er liedjes gezongen en gitaar gespeeld.Toen moest hij een paar boterhammen meenemen en een fles melk.Maar het waren natuurlijk niet die flessen die je nu hebt.Het was een fles van thuis, een lege fles.En toen had oma alleen maar een bierfles.We hebben vreselijk gelachen.Hij was natuurlijk nog maar jong.Toen zegt ie, nee die moet ik niet, toen kreeg hij nog ruzie met zijn moeder.En ik heb niets anders en dit en dat.Neem hem maar mee.Toen heeft ie er een krant omgewikkeld.Toen was het tijd om te eten. Toen ging hij helemaal achteraf zitten, want hij wilde niet bij die jongens en meisjes zitten, dan hadden ze gezien dat het een bierfles was.'

Johannes Bavelaar 1899-1984) in 1918/1919 ingekwartierd in Katwijk

Op 7 augustus 1918 ging Johannes Bavelaar (1899-1984), kapper en grootvader, in militaire dienst.In verband met de mobilisatie werd hij vervroegd opgeroepen.Hij werd al snel dienstkapper en later oppasser bij een zoon van Abraham Kuyper, de ARP- politicus en premier van ons land van 1901 tot 1905.Na vier uur ' s middags was de dienst afgelopen en op 1 november 1919 kwam Johannes Bavelaar uit militaire dienst. Jan van den Eijkel, de latere zwager van Johannes heeft samen met Jan in dienst gezeten.Onze grootvader is in Katwijk, in het Parlevlietslop ingekwartierd geweest.Voor herhalingsoefeningen moest hij zich in de loop van de jaren '20 melden in onder meer Hilversum en Ede. Die oefeningen duurden ongeveer twee weken.Jan Bavelaar had nog nooit aan sport gedaan.Eind 1918, toen Jan ongeveer drie maanden in dienst zat, kreeg hij velddienst.Hij moest met een polsstok slootje springen.Het lukte hem, iedereen stond versteld.Hij had velddienst, moest tirailleren en exercities doen.Dat was erg zwaar, zo sprak hij later.Eind 1919, toen hij uit dienst kwam, heeft Johannes nog korte tijd op Endegeest gewerkt, maar dat beviel hem niet.

Jansje van den Bos- Schaft in mei 1987 over de zwarthandel in de oorlog

In mei 1987 sprak onze moeder en oma de volgende woorden over de zwarthandel in de oorlog:'Ik weet wel dat ik een stukje zeep kocht voor 35 gulden.Toen was Aad geboren, toen had ik zo,n stukje zeep gekocht voor 35 gulden.Dat was na de bevrijding.Vreselijk.Er werden in de hongerwinter ook veel zwarthandelaren gepakt.Ik woonde natuurlijk samen met Sjaan in de Coornhertstraat en an gingen wij wel eens naar een broer van haar.Die heeft altijd in de zwarte handel gezeten.En dan gingen we met de kinderwagen.En haar man Jan zat in Duitsland en Pa werkte in Apeldoorn.Die kwam maar af en toe eens thuis.Toen gingen we wel eens naar de Heemskerkstraat.Dat is een broer van haar, van Sjaan.En toen bleven we daar zo eens een dagje.Toen kwamen we daar, er zat een Chinees, er zat een Duitser.Twee lui met een bruin leer pak.Twee zwarthandelaren.En toen was zijn vrouw nog eens jarig en toen kwam die Chinees binnen met een pak, toen had hij zo,n dikke paling.Hij had er een lintje omgedaan, een rood lintje.Ik zal het nooit vergeten.En die twee gozers, dat was vader en zoon.Dat waren twee zwarthandelaren, want die hebben niets van de oorlog gemerkt, die zijn doodgeschoten.Ze zijn verraden natuurlijk.'

De hongerwinter: Trudy met difterie in het ziekenhuis

In de hongerwinter is Trudy ziek geworden.Ze had difterie en heeft toen zes weken in het Sint ELizabeth ziekenhuis gelegen, mogelijk in december 1944/januari 1945.Ze had een bedje met spijlen en er was een lieve non die haar verzorgde.Die had een zwart gewaad aan.Het was een wit bedje van ijzer dat tegen het raam aan stond.Trudy kreeg een eitje per week in het ziekenhuis.Ze sprak de non aan met 'Opoe'.Moeder Jansje gaf haar dochter ansichtkaarten,daar zat een foto van haar bij, een foto genomen bij Van Dorp, de tandarts waar ze ooit gewerkt had.Toen heeft Trudy alle ansichtkaarten verscheurd, behalve de foto van haar moeder.Die stopte ze onder haar kussentje.

De familie Schaft

Er leefde ooit een Pieter Schaft, hij werd geboren in 1793,4 jaar na de Franse Revolutie van 1789.Gedoopt werd hij op 12 mei 1793.Op 12 juli 1822 huwde hij met Sijtje van Tongeren, een spinster die in 1795 geboren was en op 29 december van dat jaar gedoopt werd.Dat was in de tijd dat de Fransen ons land bezetten en stadhouder Willem V naar Engeland vluchtte.Op 20 februari 1822 werd Suzanna Schaft geboren,maar Pieter en Sijtje waren toen nog niet getrouwd.Vader Pieter Schaft erkent echter wel de vader te zijn.Het dochtertje werd geboren aan de Oude Heeregracht, wijk 8,no 82 te Leiden.Napoleon is dan nog geen jaar dood.Hij overlijdt op 5 mei 1821 op Sint Helena.Hun zoon Pieter komt ter wereld op 9 mei 1834,in 1853 wordt deze zoon, de grootvader van Arie Schaft (1893-1980) voor de militaire dienst gekeurd.Hij krijgt vrijstelling omdat hij te klein wordt bevonden, slechts 1.58 meter.In 1855 moet hij worden herkeurd.Deze Pieter huwt op 11 maart 1863 met Maria Vroom, een op 27 januari 1839 geboren Leidse jongedochter.Uit dit huwelijk wordt op 8 oktober 1863 Pieter Schaft, de vader van Opa Schaft geboren.Hij wordt maar liefst 91 jaar oud en overlijdt op 22 oktober 1954, de vijfde verjaardag van Betty.

Jacobus Dirk van den Bos(1929-2012) over 10 mei 1940

Op 13 mei 2004 had ik een gesprek met Jacobus Dirk van den Bos(1929-2012), broer van Denijs van den Bos(1918-1988) over de Duitse invasie op 10 mei 1940.Hij zei toen onder meer:'Het was op een vrijdagmorgen,op een vrijdagmorgen vroeg en toen kwamen al die vliegtuigen over.Ik was elf jaar en oom Koos was een jaar of veertien.Je opa was wel thuis,maar die is wel naar werk gegaan.Na de oorlog is hij naar de PTT gegaan.Hij hoefde niet in dienst.Toen is hij vrijgeloot en waar hij nou precies werkte,dat is mij eigenlijk niet bekend.Hij was dan hier en dan daar, hij had toen nog geen vaste baan.'