De Grote Avond-november 1971

In november 1971, ik zat toen in de tweede klas, was er weer een grote avond van school. In de krant stond die maand te lezen:' In een overvolle Maranathakerk hield de Prinses Beatrixschool haar jaarlijkse grote avond. Na de samenzang en de opening brachten de diverse klassen een paar liedjes of een toneelstukje. De eerste klas wekte met 'Roodkapje' vertedering. Klas 2 en 3 brachten de zaal aan het zingen met 'De Beatrixschool is hupsakee' en liedjes uit 'Kun je zingen, zing dan mee.' Na de pauze bespeelde Gerrie Blok zijn accordeon, waarna klas 4 'Narretje Notedop' opvoerde. 'Ridder Koenraad' uit klas 5 was ziek, maar speelde zijn rol toch met verve. Klas 6 tenslotte hield iedereen in spanning over een verborgen bom. Zelfs een speurhond werd ten tonele gevoerd. Na het danklied startte een koekactie waarvan de opbrengst evenals die van de verloting bestemd is voor de aanschaf van een nieuwe emailleeroven.'

Prinsjesdag

A.s dinsdag is het weer Prinsjesdag, de derde dinsdag van september. Tradities bieden houvast in onzekere en woelige tijden. Prinsjesdag is zo'n traditie. Prinsjesdag is vanaf omstreeks 1925 jaarlijks op film vastgelegd. Wie die films achter elkaar afspeelt, ziet een perfecte tijdmachine functioneren , al verandert de inhoud van de beelden nauwelijks. Alleen de personages worden ouder, dan weer jonger. De beelduitsneden blijven veelal gelijk, camerastandpunten wisselen nauwelijks. Dinsdag is het weer zover. Het speelt zich allemaal af in Den Haag, de stad die ook wij vaak bezochten. In 1977 bezochten we er het Mauritshuis en het postmuseum, in 1980 was ik er met de schoolklas om het museum voor het onderwijs te bezoeken. In 1986 was ik voor studie in het Algemeen Rijksarchief en in 1989 was ik met mijn moeder een dagje in Den Haag. In 2006 bezocht ik de Tweede Kamer. Den Haag; de koningin leest er dinsdag weer de troonrede en spreekt de kabinetsplannen voor het komende jaar uit. Hoe staat ons land er momenteel voor? Ons land en de wereld verkeren in crisis. Het betreft een economische en politieke crisis. Er zijn oorlogen en het klimaat verkeert in crisis. Maar er was van de week een lichtpuntje: minder mensen in de wereld lijden honger. Ben benieuwd wat Beatrix dinsdag te zeggen heeft.

De jaren '40: Bezetting, politionele acties en inhuldiging van Juliana

De kleine en de grote geschiedenis grijpen in elkaar. Onze persoonlijke familiegeschiedenis verweef ik veelal met de grote nationale - of wereldgeschiedenis. Je kunt de geschiedenis namelijk zowel op macro- als op micro-niveau bestuderen. Grote en kleine gebeurtenissen vormen immers de totale geschiedenis? Het is maar hoe je naar de geschiedenis kijkt. Er zijn nu eenmaal altijd zowel overzichtsstudies als detailstudies, beide hebben een eigen intrinsieke waarde. Waren de jaren'30 de jaren van Colijn, Mussert en Louis Davids -de radio nam een hoge vlucht-, de jaren '40 werden grotendeels bepaald door de Duitse inval op 10 mei 1940. In 1940 kwam er aan het tijdperk een einde dat rond de Eerste Wereldoorlog was begonnen. De bezettingsjaren waren begonnen, er was distributie, mensen kregen te maken met schaarste en uiteindelijk met een Hongerwinter in 1944-1945. Ook de familie Van den Bos had ermee te maken. Na de oorlog waren er dan nog de politionele acties in 1947 en 1948, Koos van den Bos was ook als militair in Indie. In 1939 waren Jansje Schaft en Denijs van den Bos verloofd. Ze kregen voor hun verloving onder meer een schilderij dat na het overlijden van Anton Hoogervorst in augustus 2010 weer boven water kwam. Op 5 augustus 1942 trouwden onze grootouders. In februari 1943 werd oudste dochter Trudy geboren. Op 15 maart 1943 werden alle radiotoestellen verbeurd verklaard om het luisteren naar Radio Oranje tegen te gaan. In mei 1945, net na de bevrijding, werd zoon Arie geboren, gevolgd door Janny in november 1946 en Betty in oktober 1949. Gerbrandy was premier van 1940 tot 1945. Hij leidde de regering in ballingschap in Londen. Hij richtte zich op de totale ondergang van de krachten van het kwaad. Na de oorlog werd Schermerhorn premier. Hij was dat van 1945 tot 1946. Daarna kwam Beel van 1946 tot 1948 om te worden opgevolgd door Drees die van 1948 tot 1958 premier was. In 1948 gaat het jonge gezin Van den Bos in de Kersenstraat wonen. Juliana wordt koningin en een nieuwe toekomst ligt open. De gezellige, huiselijke jaren '50 heeft het gezin dan nog voor de boeg.

De jaren '30: Colijn, crisis, Jordaanoproer en huwelijk van Juliana en Bernhard

De jaren '30 waren een tijd van crisis, ook voor de familie Van den Bos. Zo goed en zo kwaad als het ging verdiende vader Denijs van den Bos (1896-1966) zijn inkomen in de groenten- en fruithandel, maar heel breed had het grote gezin het niet in deze overigens voor zeer velen wel erg schrale jaren. Werkloos is vader Denijs echter niet geweest. Na de financiele crisis van 1920, die vergelijkbaar was met die van 1873, volgde de financieel-economische crisis van 1929.Fasseur schrijft in zijn Wilhelmina-biografie dat 'de wereldwijde economische crisis en het vraagstuk van een sluitende begroting, de gezagshandhaving en de werkloosheidsbestrijding de Nederlandse binnenlandse politiek beheersten in de jaren '30.' Van 1929 tot 1933 leidde Ruys de Beerenbrouck een extra-parlementair kabinet, daarna was Colijn tot 1939 premier. Het was de tijd waarin de muiterij op het pantserschip 'De Zeven Provincien' plaatsvond. In 1934 vond er een oproer in de Jordaan plaats. De parlementaire malaise ging vergezeld van een economische. Een samenhang ontbrak niet. Voor de familie Van den Bos begonnen de jaren'30 droevig door het overlijden van Suzanna van den Bos-van Royen in 1932. Zij was langdurig ziek geweest. In april 1934 verliet onze grootvader Denijs van den Bos (1918-1988) de in 1883 opgerichte ambachtsschool, Haagweg 4 te Leiden. Hij trad toen in dienst bij de firma Ideco aan de Breestraat. Na in 1935 gewerkt te hebben bij een bedrijf voor meubelfournituren in Voorschoten, keerde hij in 1936 bij Ideco terug. In januari 1937 treden prinses Juliana en prins Bernhard in het huwelijk- een lichtpuntje in deze duistere crisisjaren.Op 12 april 1937- zijn zuster Coby was inmiddels geboren- begon de 19-jarige Denijs zijn werk als elektrisch lasser. Eind jaren dertig maakte hij kennis met Jansje Schaft. Zij was op 5 januari 1919 geboren. Het is opmerkelijk dat Denijs toch nog zo veel mogelijk aan werk is kunnen komen. De crisis sneed diep in, zo blijkt ook uit de mededeling van oud-minister Verschuur die op 21 juni 1936 duidelijk maakte:' Er is een orkaan met demonisch geweld over het huis onzer welvaart losgebroken; geen verdieping bleef onbeschadigd, geen vertrek ongeschonden. Ja, dat was welstand wat wij tot 1929 genoten. Zelfs toen waren er klachten. Thans schamen wij ons daarvoor. Indien wij ooit weer tot welvaart komen, dan zal zij toch een heel ander beeld vertonen dan die van voor de crisis. Wij moeten door een proces heen van verandering.'

De 'roaring twenties': Belgische kwestie,Vlootwet en gezantschap bij het Vaticaan

De jaren twintig of 'the roaring twenties' waren een tot de verbeelding sprekend decennium. In Duitsland stonden deze jaren bekend als 'Die goldenen Zwanziger', jaren waarin het culturele leven bloeide en er flink gefeest werd, al gold dat met name voor de jaren 1924-1929, begin jaren twintig ging Duitsland immer gebukt onder een gierende hyperinflatie en grote economische problemen? Charles Ruys de Beerenbrouck bleef Neerlands premier tot 1925. Colijn werd vervolgens voor de eerste maal premier in 1925. Hij bleef dat tot 1926 om te worden opgevolgd door De Geer. Deze was voor de eerste maal premier tussen 1926 en 1929. In 1923 viert Wilhelmina haar zilveren regeringsjubileum. Het gezin Van den Bos breidt zich uit en men verhuist naar een woning aan de Parkstraat. Na de geboorte van oudste zoon Denijs in maart 1918 worden aan het begin van de jaren twintig Annie, Suse en Truus geboren. Koos dient zich aan in 1925 en in 1929 volgt nog Jacques. Prof. Fasseur schrijft in zijn Wilhelmina-biografie:'De eerste naoorlogse jaren, tot 1921, waren een tijd van hoogconjunctuur. Daarna was tot circa 1925 een economische inzinking gevolgd. Een nieuwe economische opleving en tijd van voorspoed smoorden in de grote wereldcrisis. Verder in het boek schrijft hij: 'In de jaren '20 beheersten de Belgische kwestie, de Vlootwet, de sanering van de staatsfinancien en het gezantschap bij het Vaticaan de Nederlandse binnenlandse politiek.'

De jaren 1910-1920

De jaren 1910-1920 waren eveneens weer veelbewogen jaren voor zowel Nederland als de familie Van den Bos. In 1913, het kroonjaar waarin herdacht werd dat Nederland een eeuw opnieuw onafhankelijk was en de onafhankelijkheidsfeesten werden gevierd, overleed onze betovergrootvader Denijs van den Bos (1859-1913). Hij was al een poos ziek geweest. Cort van der Linden werd premier in 1913.Er is een recessie in 1913. In 1914 brak de Grote Oorlog uit. Nederland was neutraal en bleef buiten oorlog. Er is een grote storm op 28 en 29 december 1914.In 1917 huwden Denijs van den Bos (1896-1966) en Geertruida Nievaart (1899-1992), onze overgrootouders. Na hun huwelijk trekken ze in bij de moeder van Denijs van den Bos aan de Binnenvestgracht. Nederland kreeg een nieuwe grondwet en in veel steden kwam het tot hongeroproer. In 1918 tenslotte eindigt de Eerste Wereldoorlog en Charles Ruys de Beerenbrouck wordt premier.De wereld krijgt te maken met een griepepidemie: de Spaanse griep.