De Reformatie en de familie Bourdonduc

Vanaf ongeveer 1530 kwam de Reformatie in Frankrijk goed op gang. Het werd de tijd van de godsdienstoorlogen. Tussen 1550 en 1580 was er sprake van een groei van het protestantisme in de Zuidelijke provincies. Lutheranen, sacramentariers en baptisten maakten deel uit van de protestantse gemeenten. Pierre Brully, een voormalig huisgenoot van Johannes Calvijn, organiseerde de calvinistische kerken in Valenciennes, Doornik, Brussel , Oudenaarde en Antwerpen. Uit St Amand, Valenciennes, Artois, Tourcoing en Hondschoten kwamen veel franstalige protestanten naar Leiden. In 1566 werd het protestantse Valenciennes belegerd. Vanaf 1598 was er een zekere godsdienstvrijheid: Het Edict van Nantes werd uitgevaardigd. Tussen 1625 en 1628 was er de Hugenotenopstand. Vluchtelingen kregen financiele steun en vrijstelling van belasting. Na de val van La Rochelle en de vernietiging van Privas (1628, 1629) kwam er weer een golf van franstalige calvinisten naar ons land. In de winter werd er turf als brandstof voor de vluchtelingen ter beschikking gesteld. In 1685 bracht een collecte voor de vluchtelingen in Leiden 18.000 gulden op. De familie Bourdonduc is na 1635 ongeveer naar het noorden getrokken. Een derde van de Nederlanders heeft hugenotenbloed.

Denijs van den Bos (1859-1913)

Denijs van den Bos werd op zaterdag 12 november 1859 om half 11 's ochtends geboren als zoon van Jan van den Bos en Jannetje Isabella van Heusden. Over het verloop van zijn jeugdjaren is ons niet heel veel bekend. In 1862 werd zijn jongste zus Elisabeth geboren. In 1867 overleed zijn vader en in 1869 werd hij 10 jaar oud en zat hij waarschijnlijk nog op school. Het zal eind jaren 1870 geweest zijn dat hij in contact kwam met een zekere Suzanna van Rooyen, met wie hij op 30 november 1881 om tien uur 's ochtends in het huwelijksbootje stapte. Volgens Jansje van den Bos-Schaft (1919-2007) is Denijs rond kerstmis 1884, bij de geboorte van zijn dochter Pieternelletje naar zijn baas gestapt voor wat melk en een ei. De baas wilde hem dit niet geven, waarop een confrontatie tussen de beiden niet kon uitblijven. Denijs werd in hechtenis genomen na dit voorval. Hij was toen ijzergieter. In 1896 werd zijn zoon Denijs van den Bos(1896-1966) geboren en in 1913 overleed Denijs van den Bos (1859-1913) op 53-jarige leeftijd. Overgrootmoeder Van den Bos (1899-1992) wist ons te melden dat Denijs, haar schoonvader, een water- en vuurwinkel heeft gehad. Op de plaats achter zijn huis had hij zijn ketel.

Jan van den Bos (1814-1867)

Op 14 oktober 1814 beviel Maria van den Bos-Taverne in het huis aan de Kraaierstraat van een zoon Jan van den Bos. Vroedvrouw Maria Ket, in 1756 geboren,in hetzelfde jaar als Mozart en woonachtig aan de Kalvermarkt, was bij de geboorte aanwezig. Zij ging ook op 15 oktober 1814 op het gemeentehuis aangifte doen van de geboorte van Jan, samen met Willem Zaalberg, een 72-jarige buurman en Paulus Jacobus de Tombe, 27 jaar en eveneens een buurtbewoner. Jan van den Bos kwam onder moeilijke omstandigheden ter wereld. Het jaar 1817 bracht hongeroproer in veel steden. De moeder van Jan kwam in 1827 te overlijden-hij was toen 13 jaar. In de loop van de jaren 1830 vond hij werk als kuiper en kwam hij in contact met een zekere Jannetje Isabella van Heusden, met wie hij op 11 januari 1838 in het huwelijk trad. In mei 1839 werd hun eerste dochter Maria geboren. De jaren 1839-1842 brachten weer economisch zwaar weer. In 1859 wordt zoon Denijs geboren. Op 4 februari 1867 overlijdt Jan van den Bos op slechts 52-jarige leeftijd.

De familie Van den Bos en de natuur

De laatste tijd heb ik weer wat meer belangstelling opgevat voor de natuur. Sinds een half jaar maak ik elke dag een wandeling van een half uur ongeveer in de natuur en hierdoor is mijn belangstelling voor de dieren- en plantenwereld eindelijk weer wat gewekt. Natuurlijk speelt de klimaatcrisis- en ecologische crisis die we thans meemaken ook een rol bij het grotere besef dat meer Nederlanders momenteel voor het belang van natuurbehoud en natuureducatie krijgen en hebben. Suus en Tim zijn onlangs met de schoolklas naar de Leidse Hortus Botanicus genomen. Je kunt er niet jong genoeg mee beginnen! Toch speelde de natuur ook in het leven van de familie Van den Bos altijd wel een belangrijke rol. Hoe dit in de 17e, 18e en 19e eeuw was blijft gissen. Het stadse leven van onze voorouders en de lange werktijden maakten dat ze er weinig op uit gingen in de natuur, zo veronderstel ik. Maar onze grootmoeder Jansje van den Bos was toch een echt natuurmens. Ze hield erg van planten en dieren, was vaak in de tuin te vinden, hield jarenlang katten en bekeek menige natuurdocumentaire. Verder werden ook haar kinderen opgevoed met en in de natuur- denk alleen maar aan de jaren in Katwijk in de jaren vijftig. Nijs en Jansje brachten de liefde voor de natuur over op hun kinderen en in de jaren zestig heb ook ik met mijn ouders menige zomer in Katwijk doorgebracht; zon, zee, strand en duinen. Het eerste feit dat ik over een natuurervaring neerpende was uit 1971, toen we een wandeling door het Leidse Hout maakten. Ik was toen nog geen 8 jaar oud. In 1977 maakten we met onze biologieleraar op school een uitstapje naar het Heempark in Leiden- een werkelijk fantastische plantentuin! In 1981 heb ik menig fietstochtje met grootvader Van den Bos naar het landgoed De Horsten in Wassenaar gemaakt. Werkelijk fantastisch was de natuur in het voormalige Joegoslavie, waar we in 1984 onder meer het Nationaal Park Plitvice bezochten. Ook bezochten we het reservaat Brioni in 1988, naast de boswandelingen die we in Zweden maakten in 1987. Zoals gezegd is de hele familie Van den Bos een familie die om natuur geeft. Betty en Fer zijn menigmaal op de Canarische eilanden geweest, Trudy geniet altijd erg van rust en natuur en uiteraard mag ik hier niet de fantastische natuurervaringen vergeten die Janny en Ed in Amerika hebben beleefd, om nog maar van Zuid-Afrika te zwijgen waar ze een paar jaar geleden waren. Zelf vond ik de Belgische kust bij Knokke meer dan een bezoek waard. In 1995 was ik met John en mijn moeder (die overigens ook erg van dieren en planten hield) in de kruidentuin van het Openluchtmuseum in Arnhem- een reconstructie van de kruidentuin van het klooster Reichenau. Overweldigend was de natuur in Noorwegen dat we in 1999-2000 bezochten. In 2007 maakten we met de familie Van den Bos een strandwandeling in Katwijk na het verstrooien van de as van ons omaatje-stuk voor stuk natuurmensen. Colette zei er laatst zelfs over te denken om boswachter te worden!! Het bezoek aan de Keukenhof was laatst met Brigitte (Brigitte tekent op heel verdienstelijke wijze planten) en mevrouw Vlieland ook weer zo'n natuurervaring. Zo krijgt de aandacht die we momenteel weer wat meer voor de natuur en natuurbehoud hebben ook een historische dimensie. Terug naar de natuur dus!

500 Jaar Johannes Calvijn: 10 juli 1509-10 juli 2009

Vandaag is het 500 jaar geleden dat Johannes Calvijn in Noyon werd geboren. Calvijn bekeerde zich rond 1533/34 tot de reformatie en hij moest Frankrijk toen ontvluchten. In 1536 kwam hij in Geneve aan. In zijn leven werd hij door veel rampspoed getroffen. Zijn kind stierf kort na de geboorte en na 8 jaar huwelijk kwam zijn vrouw te overlijden. Calvijn- eigenlijke naam: Cauvin- stierf op 27 mei 1564 in Geneve. De familie Bourdonduc was ook al vrij snel gewonnen voor het protestantisme. In Henegouwen viel de reformatie in vruchtbare aarde. Het grensde aan Picardie, waar Calvijn ook vandaan kwam en bovendien grensde het aan Frankrijk, waar de reformatie ook al veel vroeger op gang kwam dan in de Nederlanden. Tournai (Doornik) en Valenciennes (Valenchijn) bleven tot 1579 (Unie van Atrecht) protestantse bolwerken. Deze Unie van Atrecht was evenwel de doodssteek voor het protestantisme in het Walenland. Ook de familie Bourdonduc trok eind 16e- begin 17e eeuw naar het Noorden. Precieze gegevens ontbreken echter vooralsnog. De rond 1600 geboren Jacques en de rond 1635 geboren Pierre Bourdonduc werden beiden in Douchy, nabij Valenciennes geboren. Maar die plaats zou na de Unie van Atrecht in 1579 dus overwegend katholiek geweest zijn. Nader onderzoek is hier vereist.

Trudy van den Bos:'Jeugd met broer was gelukkige tijd'

Trudy van den Bos keek afgelopen mei ter gelegenheid van de 64e geboortedag van mijn vader Arie van den Bos terug op haar jeugd en de vakanties van het gezin Van den Bos in Katwijk in de jaren vijftig. Ze schreef me onder meer:'Uiteindelijk zijn de jaren in Katwijk de mooiste jaren tot nu toe in mijn leven geweest. Ik zie gewoon mijn broer bij me, naast me springen en duiken in het zogenaamde kikkerbadje, ontstaan door zandbanken die volliepen. Wij probeerden van de kant af te leren duiken. Uiteraard had Aad daar erg veel gevoel voor. Ook de andere kinderen van Hensing en Van Duuren waren daar vaak bij. Meestal na het avondeten gingen we met zijn allen naar de zee (bij goed weer) en dan hadden we het heerlijk! Een fort maken bij aankomende vloed, en dan gingen we op het fort staan en dan stroomde het zeewater rondom ons fort. Je vader was altijd mijn beschermer en meestal bleef je vader dan tot het laatste staan totdat de heleboel in elkaar zakte. En dan stond hij tot zijn knieen in het zeewater. We hadden altijd korte broeken aan, dus dat was geen punt. Nadat we waren thuisgekomen bij de tent stond oma ons op te wachten of opa kwam ons halen en dan gingen we weer met zijn allen naar de wasruimte. Nou, je kon erop wachten- een en al gespetter en in de wasbak staan.'

Jan van den Bos (1770-na 1850)

Het jaar 1770 was weer een belangrijk jaar in de geschiedenis van de familie Van den Bos. Er werd weer een stamhouder geboren: Jan van den Bos. Hij werd maar liefst ruim 80 jaar en is de tot op heden oudst geworden stamhouder. Er gebeurde nog meer in dat jaar 1770; in mei landde de ontdekkingsreiziger James Cook voor de tweede keer in Australie en Marie Antoinette huwde in 1770 met de latere Lodewijk XVI. Op 17 december 1770 werd Ludwig van Beethoven geboren, hij overleed in 1827. Jan van den Bos (1770-na 1850) huwde in 1797 met Maria Taverne die overigens ook in 1827 overleed. Zij was ook een tijdgenoot van Beethoven. Eind 18e eeuw kregen Jan en Maria hun eerste kinderen: Adriana, gedoopt op 13 augustus 1797 en Anna, gedoopt op 7 oktober 1798. Zoon Willem werd in het jaar 1800 geboren en op 30 maart van dat jaar gedoopt Daarna werden nog eens 9 kinderen geboren, onder wie de op 14 oktober 1814 geboren Jan van den Bos. Deze laatste zou in 1867 overlijden en over hem schrijf ik een volgend keer. De in 1770 geboren Jan van den Bos werd -zoals al opgemerkt- in 1827 weduwnaar. Op het eind van zijn leven zat hij in het Oudeliedenhuis in de Kaarsenmakersstraat. Daar overleed hij ook in het begin van de jaren 1850.