Noorwegen

In het vredelievende en vredige Noorwegen heeft een tragedie plaatsgevonden. Bij de aanslagen van afgelopen week zijn tientallen mensen, vaak kinderen omgekomen. Noorwegen is een prachtig land. In 1972 brachten grootouders Van den Bos een bezoek aan het land van de fjorden. Ze zagen er toen de midzomernachtzon. In 1987 waren wij zelf in Oslo, een dorpsachtige hoofdstad waar je zo maar in de tuin van de koning kunt lopen. Ook in 1999 en 2000 waren we nog in Noorwegen. We wensen de Noorse bevolking veel sterkte in deze moeilijke dagen.

De jaren 1790

Vernieuwing en continuiteit liepen in deze jaren van overgang door elkaar. De evolutie van de natuurwetenschappen en de ontwikkeling van de burgerlijke democratie verbonden de beide eeuwen. In de beeldende kunsten heerste het classicisme, de romantiek in de letterkunde en het neo-humanisme. Op 18 januari 1795 vertrok prins Willem V vanuit Scheveningen naar Engeland. Op 19 januari hielden de Fransen hun intocht in Amsterdam. Op 20 januari gelastten de Staten-Generaal aan alle commandanten van steden die zich niet hadden overgegeven om zich niet langer tegen de Fransen te verzetten. In 1797 trouwde Jan van den Bos met Maria Taverne en kregen ze een dochter Adriana van den Bos. In 1798 werd Anna geboren. Er werd toen grote armoede geleden in ons land. Napoleon Bonaparte brak in het voorjaar van 1797 uit Italie op en begon de tocht over de Oost-Alpen.

Bruiloften door de eeuwen heen

Vandaag keren we terug naar de bruilofstfeesten van de familie Van den Bos door de eeuwen heen. Het woord bruiloft duidt op de optocht (loft=loop) naar de woning van de man die de jonggehuwden ondernamen. Er vonden in de regel geen huwelijken op maandag of vrijdag plaats. In de 17e eeuw trouwden de Bordoduijcks of Van den Bossen in de mode van het gewest waarin zij woonden. Ze trouwden toen nog niet in het wit. Bruidskinderen vrolijkten de bruiloft op, meestal waren dit twee jongens en twee meisjes. In de 18e eeuw was het in Leiden gebruikelijk om 'een toertje door de frische gragten der stad te maken om van boord ter kerke te gaan.' Dit was het huwelijksbootje. Ook de leden van onze familie zullen die tochtjes gemaakt hebben. Van ieder schuitje was de opbrengst voor een deel voor het weeshuis bestemd. Het bruiloftsmaal werd meestal thuis genuttigd. In de loop van de 19e eeuw werd er meer en meer in het wit gehuwd. We mogen aannemen dat Suzanna van Rooijen in 1881 in het wit huwde met Denijs van den Bos. Wat de bruiloftskleding van Geertruida van den Bos-Nievaart in 1917 was, is mij niet bekend. Wel weten we dat haar man, onze overgrootvader, in militair uniform trouwde. Van onze in 1942 gehuwde grootouders weten we dat oma Jansje van den Bos in een zijden jurk trouwde. Lena Dieuwertje Bavelaar trouwde in augustus 1963 in een witte bruidsjurk. Ook Brigitte Vlieland trouwde in mei 2004 in het wit.

De Waalse gemeenschap

De Waalse gemeenschap in Leiden in de 17e eeuw was een zowel religieuze als sociale gemeenschap. De familie Bordoduijck of Van den Bos behoorde aanvankelijk ook tot die gemeenschap. Kinderen werden in de Waalse kerk gedoopt en men bezocht veelvuldig de kerk. De Waalse kerk deed aan diaconale armenzorg. Immigranten zochten sociale bescherming en hulp bij elkaar. Burgerschap, gilden en schutterijen en openbare functies waren beperkt toegankelijk voor buitenstaanders. In 1675 was de Zuidnederlandse immigratie in Leiden afgenomen, maar nog altijd omvangrijker dan de Duitse immigratie. Zo was 9% van de ondertrouwde mannen dat jaar Zuidnederlands, 5,5% was Duits. Veel immigranten kwamen uit de textielregio's in het Belgisch-Franse grensgebied en dus was de beroepsspecialisatie van de migranten bepalend voor de keuze om naar Leiden te gaan. De Bordoduijcks waren geschoolde arbeidskrachten. Het werk in de Leidse textiel was immers specialistisch van aard? Het is in de loop van de eerste decennia van de 17e eeuw dat de familie Bordodijck naar Leiden trekt. Dit is te bezien in een langerlopend proces van emigratie uit de Zuidelijke Nederlanden. Tussen 1586 en 1595 is 53,7% van de Leidse bruiden en bruidegoms afkomstig uit de Zuidelijke Nederlanden. In 1581 telt Leiden nog slechts 12.000 inwoners, in 1622 is dit aantal gestegen tot 45.000.

Kerken en kathedralen

In mijn leven heb ik al heel wat kerken en kathedralen bezocht en bekeken. Onze ouders huwden op 29 augustus 1963 in de inmiddels afgebroken Leidse Zuiderkerk aan de Lammenschansweg. In 1972 woonde ik een kerstdienst bij in de Marekerk met mijn grootouders Bavelaar. Het was in 1977 dat we een kerkje bezochten in het Sloveense Oprtalj met onze familie Van den Bos. Indrukwekkend was het bezoek aan de Sint Pieter in Rome in oktober 1980. Ook bezocht ik toen nog andere kerken in Rome waaronder de Santa Maria Maggiore. Eveneens indrukwekkend was de Stephansdom in Wenen, de stad die we in 1983 bezochten. De dom van Keulen zagen we in 1988, maar al eerder aan het begin van de zestiger jaren had de familie Van den Bos deze in het oog springende parel van Keulen gezien en bekeken. In 1990 was ik in de Sint Izaaks kathedraal in Sint Petersburg. Een bezoek aan Brugge bood ons de kans daar de Onze lieve Vrouwekerk te zien. Deze kerk herbergt onder meer het praalgraf van Maria van Bourgondie en Karel de Stoute. In 875 stond op deze plek al een karolingische kapel. In 2009 was ik in de Sint Bavo in Haarlem, een schitterende kerk.

John zwemt voor diploma B: 29 maart 1980

Het was op zaterdag 29 maart 1980 dat Johnny diploma moest zwemmen. Ik schreef die dag in mijn dagboek: 'Vandaag of liever gezegd zometeen gaat Johnny diploma-zwemmen. Diploma A heeft hij al en zometeen hoopt hij diploma B in ontvangst te nemen. Hij zal zo'n 9 meter onder water moeten zwemmen. Om 10 uur moet hij in het 5 Mei-bad zijn. Het is nu 10 voor 10 en we zullen ons moeten haasten. Vanmiddag schrijf ik misschien weer.' John behaalde zijn diploma op die 29e maart 1980. Het zwemmen zit in de familie. Grootvader Denijs van den Bos was een fervent waterpolospeler, onze vader kon enorm goed zwemmen en ook Suus en Tim houden van water en zwemmen. Ook moeder Brigitte kan goed zwemmen. Zij behaalde ook zwemdiploma's. Grootmoeder Jansje van den Bos (1919-2007) heeft jarenlang gezwommen. Dat deed ze voor haar plezier en om te ontspannen.

Voorouder Suus en Tim kwam uit Berbice

De oudst bekende voorvader van de familie Hartman, de familie van de grootmoeder van Suus en Tim van moederskant, Andreas Johan Frederik Hartman, is op 2 februari 1811 in Berbice geboren. Dit is mij gisteren uit mij door Brigitte toegezonden gegevens bekend geworden. Op 19 februari 1865 overleed deze voorvader in Leiden. Berbice was een Nederlandse kolonie, in het noorden van Zuid-Amerika. Het is gelegen aan de Atlantische oceaan en wordt omgeven door Brazilie en Venezuela. Berbice was een oude kolonie, het werd gesticht in 1627 en wel door de zeeuw Abraham Peere. Rond 1800 is het veroverd door de Britten. Toen Andreas Johan Frederik geboren werd, was Robert Gordon (1810-1812) luitenant-gouverneur van Berbice. Suus en Tim hebben dus naast voorouders die van overzee kwamen van vaderskant(Van den Eijkel), ook via hun moeder Brigitte overzeese stamvaders.