Bezoek aan ruimte Scheltema-complex en Tweelinghuis/stadsbouwhuis

Gistermiddag bezocht ik met Trudy gebouw Scheltema, de oude dekenfabriek in de Marktsteeg en het Tweelinghuis. In het Tweelinghuis of stadsbouwhuis was een zeer informatieve en interessante tentoonstelling over het Zuidhollands erfgoed te zien. Het deed me goed hier even geweest te zijn. Te zien waren op borden foto's van en teksten over 'Landgoederen en buitenplaatsen' in Zuid-Holland. Zo was er slot Teylingen op te zien, kasteel Endegeest, het Catshuis, Hofwijck, Oud-Poelgeest, Huis ten Bosch en tal van andere buitenplaatsen. In het gebouw Scheltema was er het lawaai van rauwe rockmuziek en de stilte van meditatie, een avontuur van kunstenaar Jeroen Doorenweerd.

Het ontstaan van Leiden (vervolg)

Stadsrechten en andere privileges- Wanneer Leiden precies stadsrechten heeft gekregen is niet bekend. Wel kan men een schatting wagen die in de juiste richting wijst. Er is namelijk een door graaf Floris V op slot Teylingen geschreven brief bewaard gebleven. Deze brief dateert van 19 december 1266, een kopie hiervan is bewaard gebleven. Hierin schrijft de graaf dat hij privileges die door zijn voorvaderen aan Leiden zijn geschonken door hem zullen worden gehandhaafd en erkend. De voorvaderen van Floris nu waren: vader Willem II, grootvader Floris IV en overgrootvader Willem I. Omdat Floris' grootvader voor zover bekend nooit privileges aan Leiden heeft geschonken, zijn Willem II en Willem I degenen die in aanmerking komen bij nader onderzoek over de verlening van stadsrechten. Conclusie: Omdat Willem I in 1222 overleed kan men daaruit concluderen dat Leiden in of voor 1222 al stadsrechten kreeg.

De jaren 2000-2009

De jaren 2000-2009 waren veelbewogen jaren. Internet werd steeds belangrijker. Het decennium werd grotendeels bepaald door de gevolgen van de terroristische aanslagen in New York van 11 september 2001. Amerika (Bush) begon een oorlog tegen het terrorisme, een oorlog in Afghanistan en in Irak. In Nederland kwamen bevolkingsgroepen meer en meer tegenover elkaar te staan, mede door de moord op Pim Fortuyn (2002) en Theo van Gogh (2004). De opwarming van de aarde krijgt steeds meer aandacht en in 2006 lanceert Al Gore zijn film ' An inconvenient Truth'. Er komt meer aandacht voor het milieu. In persoonlijk opzicht brachten deze jaren veel geluk. Brigitte en John trouwen in mei 2004, Suus (2003) en Tim (2005) werden geboren en onze vader huwde in februari 2004 met Cornelia Jansen. Na de geboorte van Manouk in 1997 werden na 2000 Rens, Noa en Storm geboren, allen kleinkinderen van Arie en Cock. Daarnaast was er het verdriet door het overlijden van ons omaatje en onze vader in 2007. Het decennium eindigde met de kredietcrisis en de economische crisis van 2008-2009.

Het ontstaan van Leiden (vervolg)

Het wordt als een vanzelfsprekendheid beschouwd dat collegae zich verenigden in gilden, maar als we een kijkje nemen in de Leidse archieven komen we een aantal verbodsbepalingen tegen. In 1313 verbood graaf Willem III dat er gilden zouden worden opgericht. Omdat in Leiden de voornaamste bron van inkomsten kon worden toegeschreven aan de lakennijverheid (we spreken dan van ca. 1350), was het voornaamste ambacht in Leiden dat van 'drapenier' (lakenbereider). Al gauw komen ook in Leiden de gildeverenigingen hun entree maken en omstreeks 1440 heeft Leiden er 14, van heel uiteenlopende beroepen: smeden, barbiers, schutters, schuitenmakers enz. enz. Zo is op grond van deze bevolkingsgroepen in Leiden in de 13e en 14e eeuw de strijd te verklaren tussen de vermogenden en de arbeidende klassen. Dat Leiden toen ook al een groeiende bevolking had, moge blijken uit het aantal vleeshouwers. In 1400 telde de stad ongeveer 18 vleeshouwers/slagers, terwijl in 1410 dat aantal op 26 wordt geraamd (ook werkzaam in veeteelt en veehandel).

Het ontstaan van Leiden (vervolg)

Een andere ontwikkeling die hierbij van belang is, is de overgang van landbouw naar veeteelt omdat de grond in het Rijnland nogal drassig bleek. Hierdoor ontstond een overschot aan arbeidskrachten (veeteelt is immers minder arbeidsintensief dan landbouw) en ging men zich toeleggen op bijv. visserij of vrachtvaart of vestigde men zich als handwerksman in een stad. Ook Leiden heeft de gevolgen van deze ontwikkelingen ondervonden. Kooplui en handwerkslui vestigden zich vooral nabij de burcht en het grafelijk bezit. Rond 1300 treffen we in Leiden smeden, timmerlieden, metselaars, leidekkers en steenhouwers aan; kortom mensen die in staat waren huizen en gebouwen te bouwen. Ter voorziening in dranken en spijzen zijn er de bakkers, vleeshouwers en bierbrouwers terwijl kleermakers, schoen- en klompenmakers, wevers, ververs, volders en leerbewerkers werkzaam zijn om kleding voor de burgers te vervaardigen.

Het ontstaan van Leiden (vervolg)

Vroege Leienaars Op basis van het vroege bestaan van zgn. mansi (=Latijn voor hoeven) kunnen we concluderen dat de 'autochtone' bevolking uit boeren bestond. Het overplaatsen van het grafelijk hof naar Leiden betekende de komst van de adel. In ruimer opzicht kunnen we spreken van patriciers. De stand van onvrije dienstmannen kunnen we in een adem met de adelstand noemen aangezien deze twee groepen niet los te zien zijn van elkaar. De komst van handwerks- en ambachtslieden naar Leiden kunnen we niet los zien van de ontwikkelingen in het gehele graafschap Holland; omstreeks 1250 namelijk was de handel en 'industrie' in Holland nog van weinig betekenis. Wel kan men spreken van een lakenindustrie van enige betekenis, maar de industrie bepaalde zich alleen tot dat wat nodig was voor eigen gebruik. Leiden kent ook al vrij vroeg lakennijverheid, al blijft landbouw een belangrijke plaats innemen. Wanneer de handel echter toeneemt in het Rijnland beginnen de graven het gebruik van de Hollandse binnenvaart te stimuleren. De Hollandse binnenvaart was een waterweg die Delft en Gouda met Haarlem verbond.